عباس صمدی - استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

پتاسیم (K) یکی از مهمترین عناصر غذایی گیاه در خاک است که بطور وسیع مورد مطالعه قرار گرفته است. لکن علی رغم مطالعات زیادی و کوشش های مستمر، لازم است پدیده های فیزیکی و شیمیایی که سرنوشت، حرکت و قابلیت استفاده آن به گیاه را در خاک کنترل می کند، مورد مطالعه قرار گیرد (2). در برخی مطالعات با پتاسیم، برای ارزیابی قابلیت استفاده پتاسیم در خاک از نسبت فعالیت پتاسیم به فعالیت (ARk)Ca+Mg در محلول خاک که به عامل شدت (I) معروف است یا توابعی که انرژی تبادلی این یونها [RT 1n ak/a(ca+Mg)1/2] را بیان می کند، استفاده شده است (5). تفاسیر مختلفی روی پارامترهای که از منحنی های کمیت به شدت (Q/I) مشتق می شوند، ارائه شده است. بخش خطی منحنی Q/I مربوط به مکانهای غیر اختصاصی پتاسیم (K0) (1)، در حالی که بخش منحنی آن به مکانهای اختصاصی با میل ترکیبی زیاد پتاسیم (Kx) نسبت داده شده است (3). مطالعات نشان می دهد که پتاسیم آسان قابل تبادل (K0) نسبت به روش پتاسیم قابل عصاره گیری با NH4AOc بهتر می تواند پتاسیم قابل دسترس را تخمین بزند (3). ظرفیت بافری پتاسیم (PBCk) پارامترهای مهم دیگری است که از روابط Q/I بدست می آید . مقدار آن معیاری از توانایی خاک در حفظ و تامین شدت پتاسیم در محلول خاک و متناسب با CEC خاک. با آنکه برخی از محققین مقدار پتاسیم قابل عصاره گیری با NH4AOc در خاک های آهکی آذربایجان غربی مورد مطالعه قرار داده اند، اطلاعات اندکی از روابط کمیت – شدت (Q/I) این خاک ها وشاخص های قابلیت استفاده پتاسیم وجود دار. اهداف این مطالعه عبارتند از : 1) تعیین مشخصات هم دماهای تبادلی پتاسیم ، 2) ارتباط پارامترهای کمیت – شدت به خصوصیات خاک ،و 3) تعیین انرژی آزاد تبادلی پتاسیم (Ek) برای فرایند جذب.