خلیل انصاری - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

میکوریزا (Mycorrhiza ) به نوعی همزیستی متقابل بین برخی قارچ ها و ریشه گیاهان اطلاق می شود . این قارچ ها به درون بافت های ریشه میزبان نفوذ می کنند و با فرستادن اندام مکنده به داخل و بین سلول های میزبان ، برخی از مواد آلی مورد نیاز خود را به دست می آورند و متقابلا در جذب آب و مواد معدنی ، انحلال مواد نامحلول و معدنی کردن مواد آلی خاک اطراف ریشه و جذب آنها به وسیله ریشه و بیوسنتز برخی از هورمون ها و انتقال آنها به گیاه میزبان کمک می کنند (26). در اثر همزیستی بین قارچ و ریشه گیاهان عالی سطح جذب افزایش پیدا کرده و با برخی از باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن همزیستی ایجاد نموده، به این ترتیب در تأمین نیازهای گیاه عالی کمک زیادی می نمایند . به همین علت در خاک های فقیر اثر مفید آنها برای گیاه بیشتر است . به علاوه برخی از میکوریزا مقاومت گیاه میزبان را در برابر برخی از عوامل بیماریزا، بعضی از تنش های محیطی و فلزات سنگین خاک و شرایط نامساعد تا حدودی افزایش می دهند(13) بعضی از قارچهای همزیست ریشه ای برخی از مواد افزون بر نیاز گیاه را در خود ذخیره کرده و در هنگام نیاز میزبان در دسترس آن قرار می دهند . همچنین تعدادی از آنان نیز با تولید ترکیبات پلی ساکاریدی و نفوذ و انتشار در بین ذرات خاک تهویه خاک را افزایش داده و از فرسایش آن جلوگیری می کنند و به طور کلی کیفیت خاک را بهبود می بخشند (2) تقریباً تمام بازدانگان و حدود هفتاد درصد گونه های پتریدوفیت به طور طبیعی با قارچ های میکوریز همزیستی دارند و در مواردی آلودگی با بیش از یک نوع قارچ همزیست در آنها دیده می شود (14) برخی از اکتومایکوریزا از آمونیم و مواد آلی ساده استفاده کرده و نیتروژن اضافی را به شکل گلوتامین در ریسه های خود ذخیره می کنند (16) تعدادی از این قارچ ها علاوه بر جذب نیتروژن از منابع قابل جذب قادر به محلول کردن ترکیبات نیتروژن دار غیر محلول و استفاده از آن هستند (11) همزیستی قارچ های اندومیکوریز از نوع وسیکولار - آرباسکولارVAN (Vesicular arbascular mycorrhizea) با نهال های گردوی حاصل از کشت بافت سبب افزایش سازگاری شده است و نشان داده شده که قارچ های وزیکولار - آربوسکولار در نهال های یک ساله گردو سبب افزایش ارتفاع، قطر، تعداد برگ و کیفیت گیاهان شده است (9) با توجه به توسعه کشت گردو در عرصه های منابع طبیعی کشور ( طرح طوبی ) و صرفه جویی در مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از آثار زیست محیطی ناشی از کاربرد این نوع کودها استفاده ازقارچ های میکوریز که به عنوان کودهای زیستی در کشاورزی پایدار مطرح هستند، می تواند مفید باشد . هدف از اجرای این طرح، بررسی نقش این نوع قارچها در جذب عناصر عمدة غذایی مورد نیاز گیاه به خصوص در خاکهای فقیر می باشد .