محمود صلحی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

کودهای شیمیایی ازته بسته به ترکیب شیمیایی، میزان مصرف، نحوه مصرف و زمان مصرف و همچنین خصوصیات خاک و آب و هوا سرنوشت متفاوتی خواهد داشت . معمولاً بخشی از کودهای ازته بصورت گاز آمونیاک، گاز ازت و اکسیدهای ازت تصعید می گردد و بخشی نیز ابتدا به صورت نیتریت و سپس به صورت نیترات در می آید و نیترات حاصله نیز بسته به شرایط سرنوشت متفاوتی را طی می کند . قسمتی ممکن است در اثر تخریب نیترات به صورت گاز هدر رفته و قسمتی جذب گیاه می گردد و بخشی نیز توسط آب زهکش از منطقه ریشه خارج شده و به آب های زیرزمینی و یا زهکش ها می پیوندد . امروزه مصرف بیش از اندازه کودهای ازته بخصوص از منابع محلول تر مثل اوره در بین کشاورزیان رایج گردیده است . از طرف دیگر میزان آب مصرفی کشاورزان نیز از میزان توصیه شده بیشتر است . و بعلاوه کشاورزان در بعضی مناطق به دلیل شوری خاک مجبور به استفاده بیشتر از آب برای جلوگیری از تجمع نمک در منطقه ریشه می باشند . مجموعه عوامل مذکور منجر به شستشوی بخشی از نیترات از منطقه ریشه، کاهش راندمان کودهای مصرفی و در نهایت آلودگی آب های زیر زمینی و جاری می گردد . ورود نیترات بیش از حد مجاز از زنجیرة غذایی انسان و دام مخاطرات و مشکلات بهداشتی زیادی را به دنبال خواهد داشت . هدف از مطالعه مذکور نشان دادن میزان نیترات خروجی از منطقه ریشه در اثر مصرف کودهای رایج ازته می باشد . تحقیقات بسیار گسترده ای برای تعیین میزان کود ازته، نحوه مصرف، زمان مصرف برای محصولات مختلف انجام گرفته است با این همه با توجه به تنوع شرایط خاک و آب و هوا نتایج همواره قابل تعمیم نبوده است . اسمیکا و همکاران (1976) میزان هدرروی ازت نیتراتی را در خاک های شنی سالانه در هر هکتار بطور متوسط 9 تا 14 کیلوگرم ازت گزارش کرده اند . جونز (1977) با کاربرد ازت نشان داد ثابت نمود در مراتع و مزارع شبدر در مناطقی که بارندگی سالانه بیش از 750 میلی متر است . میزان ازت خروجی از طریق آبشویی بترتیب 37 و 54 درصد ازت مصرفی بوده است . جعفری (1371) در اندازه گیری های نیترات از مزارع ذرت جنوب تهران با خاک های سبک و سنگین اظهار داشته است که مقدار آبشویی نیترات حتی از تیمار شاهد در آبیاری اول قابل توجه بوده است و هدر روی نیترات به عمق پائین تر از 60 سانتی متر در خاک های آهکی جنوب تهران از خاک دارای بافت متوسط بیشتر از خاک رسی بوده است .