حسین تابیه زاد - محقق مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی

تولید گندم دیم درمناطق نیمه خشک با بارندگی کمتر از 500 میلی متر درسال رایج است [.4] بارندگی محدود، شـیب دار بـودن اراضـی ، پوشش خاکی کم عمق با مواد آلـی نـاچیز و همچنـین کشـت و کـار، حساس بودن مناطق فوق را نسبت به فرسایش افزایش مـی د هـد . بـا توجه به خشکسالی رایج در این مناطق ، حفظ و ذخیره رطوبت وکنترل فرسایش جزو اهداف اصلی مدیریتی خاک هستند [.4] وجـود پوشـش گیاهی پراکنده در اراضی کم باران سبب کاهش مواد آلی در این خاک ها شده است . درصد مواد آلی درخاک های مناطق خشک بین 0/1 تـا یک درصد متغیر است . کمی مواد آلـی در خـاک از بعـد تغذیـه گیـاه ، چندان مانع جدی به حساب نمی آید، بلکـه آنچـه کـه باعـث اهمیـت خاص مواد آلی درخاک می شود، نقش آن در حفظ و نگهداری خواص فیزیکی خاک درحد مطلوب است [.3] در زراعت های مکانیزه سعی و کوشش برای بالا بردن میزان محصول در واحد سـطح افـزایش تـردد تراکتور و ادوات مربوطـه در مـزارع را بـه دنبـال داشـته و بـه تـدریج لایه های تحتانی خاک متراکم شده و تهویه و نفوذ پذ یری آن کـاهش یافته و میزان محصول به تدریج تقلیل می یابد . در مناطق خشک و کم باران خـاک ورزی بـه منظـور بهبـود خـواص فیزیکی خاک و افزایش ذخیره آب در خاک یکی از فـاکتورهای مـؤثر است که عمدتاً به وسیله ریپر و یا زیرشکن ها انجام مـی شـود . بـدین منظور، طرح بررسی اثرات عمل یات خـاک ورزی و فشـردگی خـاک در اراضی شیبدار و دیمزارها بر روی خصوصیات فیزیکی خاک و نهایتاً بـا تأثیر بر عملکرد گندم دیم در شش تیمار و سـه تکـرار در قالـب طـرح پایه بلوک های کامل تصادفی به مدت سه سال در ارومیه اجرا گردید . تیمارهای آزمایش عبارت بود از اعمال فشردگی سنگین و سبک قبـل و بعد از کاشت محصول، شکستن کفه شخم با استفاده از زیر شـکن و تیمار بدون فشردگی . میانگین نتایج تجزیه آماری در طـی مـدت سـه سال اجرای آزمایش نشان داد که اثر مدیریت هـای مختلـف بـر روی عملکــرد دانــه گنــدم، کــاه، میــزان رطوبــت خــاک در ســطح احتمــال ( α =0.01) به طور کاملاً معنی داری مؤثر بود و تیمار اسـتفاده از زیر شکن با میانگین عملکرد دانه گندم 1252 کیلوگرم در هکتار و کاه 3023 کیلــوگرم در هکتــار بیشــتر از ســایر تیمارهــای آزمــایش بــود .همچنین رطوبت خاک تیمار یاد شده تا عمـق (0-60) سـانتی متـری خاک با17/76 د رصد رطوبت بیشتر از سایر تیمارهـا (α =0.01) بود