سعید غالبی - پژوهشگر بخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک موسسه تحقیقات خاک و آب
علی اکبر عزیزی زهان - محقق بخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک موسسه تحقیقات خاک و آب
مهدی شهابی فر - استادیار پژوهش بخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک موسسه تحقیقات خاک و آب

بهره وری آب کشاورزی یکی از مهـم تـرین موضـو عاتی اسـت کـه در سال های اخیر در مجامع علمی مرتبط با آب و آبیاری مورد توجه جدی قرار گرفته است . عصاره اصلی و ساختار بنیادی مفهـوم بهـره وری آب کشاورزی استفاده صحیح از آب به همراه افـزایش تولیـد محصـولات کشاورزی است . چرخه بهره وری متشکل از چهار حلقه مرتبط بـه هـم شامل اندازه گیری، تحلیل، برنامه ریزی و بهبود است . این چرخه از هـر کجا شروع شود باید گردش خود را بطور کامل انجام دهـد تـا نتـایج و آثار فعالیت های بهبود بهره وری بطور ملموس خود را نشان دهند (1) از جمله روش هایی که جهت ارتقاء و بهبود بهره وری آب کشاورزی مـؤثر می باشد، انجام کم آبیاری به منظور کاهش مصرف آب و افزایش تولید به ازای واحد آب مصرفی در آبیـاری (Water Use Efficiency) است . در عمل نمایه ای که برای کـارآیی مصـرف آب بکـار مـی رود مفهـوم زراعــی آن اســت کــه بــه نــام کــارآیی کلــی و زراعــی مصــرف آب ) (Overal Agronomic Effeciency of Water Use) نامیـده می شود. [فرمول در متن اصلی] که در آن p مقدار محصول تولیدی و w مقدار آب مصرفی است و از رابطه زیر بدست می آید [فرمول در متن اصلی] تبخیر شده طی انتقال و یا هنگام کاربرد آب در مزرعه، =Es حجم آب تبخیر شده از سطح خاک Tw= حجم آب تعرق شده توسط علف های هرز، =Tc حجم آب تعرق شده توسط گیاه زراعـی مـورد نظـر اسـت . برای حداکثر شدن WUEag باید مخرج کسـر کوچـک، یـ ا صـورت کسر بزرگ و یا تلفیقی از این دو اتفاق افتد (2) سویا (Glaycine max) یکی از مهم ترین محصولاتی است کـه بـه منظور استفاده از روغن و پروتئین آن کشت می شود . حداکثر تولیـد بـا تأمین نسبی آب سویا و افزایش سطح زیرکشت آن عاید می گردد ( نه با تــأمین حــداکثر نیــاز آبــی محصــول در ســطح زیرکشــت محــدود ). عملکردهای خوب سویا بین 1/5 تا 2/5 تن دانه در هکتار متغیر است . عملکرد بالا در ارقام اصلاح شـده بـین 2/5 تـا 3/5 تـن در هکتـار در شرایط کشت آبی می باشد ).3) سویا در مناطق مختلف ایـران از جملـه مازندران، گلستان، خراسـان، لرسـتان و … بـه میـزان قابـل تـوجهی کشت می شود . در این تحقیق اثر عمقهای مختلف آبیاری در سیسـتم آبیاری بارانی بر کارایی مصرف آب بـه مـدت دو سـال بررسـی شـده است