منوچهر امیری - عضو هیئت علمی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان

در مناطق شمالی استان همدان ( دشتهای چهاردولی، لالجین و فامنین - قهاوند ) مزه آب برخی از چاهها تلخ یا گس، ترش و سوزنده بوده و گاهی گازدار می باشد . در سطح کانال های آبرسانی و سطح خاک قشر نازکی از کربنات کلسیم مشاهده می گردد و لایه سطحی خاک سفت و سخت و به اصطلاح سله بسته است . ته نشینی کربنات کلسیم نشانه ای از وجود مقادیر بالای دی اکسید کربن محلول در آب منطقه و وجود سنگ بستر و یا دانه ها و ذرات آهکی با قابلیت انحلال بالا در رسوبات و سفره آب زیرزمینی می باشد (1) دی اکسید کربن آزاد محلول مهمترین و اصلی ترین عامل انحلال سنگ ها و ذرات کربناته محسوب می گردد و مقدار آن در آبهای سطحی با منشاء جوی اندک است . مقادیر بیشتر از 10 میلی گرم بر لیتر و بخصوص اگر از 100 میلی گرم بر لیتر بیشتر باشد، ناشی از فعالیت فازهای پنوماتولیتی و هیدرو ترمالی درونی می باشد (6 و7 )اندیس اشباع شاخصه مهم در تشخیص توانایی آبها برای حمله به کربنات ها و یا میزان اشباعیت آنها از یون کلسیم می باشد و هنگامی که مقدار این اندیس مثبت باشد، مفهومش این است که آب حاوی دی اکسید کربن به سنگ کربناته حمله نموده و خوردگی و انحلال بوقوع پیوسته و شرایط فوق اشباع برای یون کلسیم محلول در آب بوجود آمده است (4) همچنین PHc اندیسی است که اگرمقدار آن در آب آبیاری از 8/4 کمتر باشد در هنگام عبور آب ازخلل و فرج خاک مقداری کربنات کلسیم ته نشین می گردد (3).