وفا توشیح - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
محمدحسین سدری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
لادن رضایی - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
احمد اصغرزاده - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب و خاک

کشت نخود در تناوب با گندم در بیش از 112500 هکتار از اراضی دیم کردستان رایج است این محصول تامین کننده بخش عمده ای از پروتئین گیاهی در منطقه است . این گیاه به دلیل جذب ازت هوا که توسط باکتریها در غده ریشه انجام می گیرد، خاک را از این عنصر غنی می سازد تحقیقات (1) نشان داده است که آغشته کردن بذر نخود با باکتری مزوریزوبیوم قبل از کاشت، قسمت اعظم ازت مورد نیاز گیاه را تامین می نماید . نخود قادر است از فسفات هائی که قابلیت جذب کمتری دارند، بهترین استفاده را به عمل آورد . در اغلب اراضی دیم استان کمبود بور مشاهده شده است بور در انتقال قندها، تقسیم و توسعه سلولی، متابولیسم هورمون اکسین، سنتز اسیدهای نوکلئیک و بطور غیرمستقیم تولید پروتئین و همچنین جذب کلسیم دخالت دارد . ثابت شده است در مواقعیکه جذب عناصر غذائی از طریق ریشه بدلایلی محدود می شود، محلولپاشی و جذب از طریق برگ، در تامین نیاز گیاه بهتر عمل می کند . در مورد کود بور، غلظت 0/1 -0/25 درصد به صورت محلولپاشی بوراکس برای افزایش محصولات زراعی توصیه شده است نتایج تحقیقات نشان داده است مهمترین عامل نازایی در لگوم ها کمبود بور می باشد . همچنین آزمایشات اجراء شده توسط ایکریسات در نپال نشان داد که عملکرد نخود و عدس با مصرف کود افزایش می یابند ضمناً اعلام شده است که گیاهان دولپه ای در مقایسه با غلات به بور بیشتری نیاز دارند، بطوریکه نیاز نخود را حدود 7 برابر گندم اعلام نموده اند