زهرا وارسته خانلری - کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
محسن جلالیان - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

سالانه مقادیر زیادی از آلاینده ها وارد محیط زیست می گردد . ورود این آلاینده ها به خاک باعث انباشته شدن بیش از حد فلزهای سنگین مانند سرب، کادمیم، مس و روی در خاک می گردد . آلودگی خاک به این عناصر موجب ورود آنها به زنجیره غذایی از طریق جذب به وسیله گیاه و ایجاد سمیت می گردد (1) و یا در صورت تحرک از نیمرخ خاک شسته شده و باعث آلودگی آب های زیرزمینی می گردد ).5) تحرک عناصر سنگین در مقایسه با سایر عناصر غذایی کم بوده، در نتیجه خاک پتانسیل بالایی برای جذب این عناصر دارد . لذا زمانیکه این عناصر به خاک اضافه می گردند به مرور به اشکالی با قابلیت تحرک کم تبدیل می شوند . مطالعه روی تغیر در قابلیت فراهمی این عناصر با گذشت زمان نشان می دهد که این عناصر در همان لحظات اولیه اضافه شدن به خاک بیشترین قابلیت فراهمی را دارند . در این زمان عناصر عمدتاً به صورت قابل تبادل بر روی سطوح ذرات خاک و یا به صورت کمپلکس هستند (4) و با گذشت زمان وارد جزهایی با قابلیت فراهمی کم می شوند مک لاین با مطالعه تأثیر زمان بر جزبندی عناصر سنگین دریافت که عمده عناصر سنگینی که مصنوعاً وارد خاک می شوند در زمان های اولیه در جزء تبادلی هستند و به مرور زمان وارد اجزایی با قابلیت تحرک کم می شوند . لو و همکاران تأثیر زمان بر جزبندی عناصر سنگین را مورد مطالعه قرار دادند . سپس دریافتند سه ساعت پس از افزودن این عناصر به این خاک ها این عناصر عمده در جزء تبادلی بوده و به مرور زمان از این جزء به اجزایی با قابلیت فراهمی کم منتقل می شوند . علیرغم مطالعات انجام شده روی تأثیر زمان بر قابلیت فراهمی عناصر سنگین در خاک ها تحقیقات بسیار کمی روی تأثیر زمان بر سینتیک رها سازی عناصر سنگین در خاک های آهکی صورت گرفته است . بنابراین این مطالعه به منظور بررسی اثر زمان بر قابلیت فراهمی عناصر مس، روی، سرب و کادمیم در برخی از خاک های آهکی صورت گرفت .