محسن ناظم - دانشجو ی کا
مرتضی طباطبایی شوریجه - دانشجو ی کارشناسی ارشد مهندسی عمران، گرایش برنامه ریزی حمل و نقل، دا

امروزه مسأله حمل و نقل عمومی در دنیا، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است . با توجه به کمبود سوخت های فسیلی و قیمت بالا ی آن در بیشتر کشورها از یک سو، و آلودگی محیطی ناشی از تردد وسایل نقلیه از سوی دیگر ، نیاز روزافزون به گسترش سیستم های حمل و نقل عمومی و توجه به کارآ یی بهتر آنها روز به روز بیشتر احساس می شود . یکی از بهترین گز ینه ها در حمل و نقل عمومی ، سستم قطار شهر ی یا مترو است . امروزه در بسیاری از شهرهای دنیا، سیستم های ریلی درون شهر ی به جابجایی مسافران و سرویس دهی مشغول هستند . با توجه به تفاوت ساختار اقتصاد ی شهرها و میزان سوبسید و خدمات ارایه شده از طرف دولت ها به شهروندان، مقایسه شبکه های مترو در شهرهای مختلف از اهمیت زیاد ی برخوردار است و نشانگر وضعیت نسبی خدمات حمل و نقل همگا نی به ساکنان شهرها ی بزرگ خواهد بود . از مهمترین شاخص هایی که به کمک آنها می توان کارآ یی یک سیستم قطار شهر ی را مورد بررسی قرار داد، شاخص همبستگی و شاخص دسترس ی است . در این پژوهش، شبکه های حمل و نقل سریع السیر ریلی 4 ، برای هشت شبکه مترو در آمر یکای شمالی ، آمر یکای جنو بی ، اروپا، آفر یقا و ایران به عنوان نمونه با توجه به اهداف یاد شده ، مورد ارزیابی قرار می گیرد . این شبکه ها مربوط به خطوط مترو در شهرها ی وین ، سانتیاگو، آمستردام، مونترآل، لیون ، قاهره، آتن، اصفهان و تهران هستند . از روش ارایه شده در این پژوهش می توان برای مقایسه هر مجموعه از شبکه ها ی مترو استفاده نمود . برا ی انجام ا ین کار، ابتدا ماتریس های مجاورت شبکه ، در سه رده ماتریس گره - گره وجود کمان ( ماتریس توپولوژیک اتصال شبکه ) ، ماتریس گره - گره طول کمان ( ماتریس متریـک فاصـله شـبکه ) و ماتریس گره - گره هزینه کمان ( ماتریس متریک هزینه شبکه ) با استفاده از منابع موجود به دسـت آمـده و سپس با تعریف شاخص های گفته شده ، به ارزیابی و مقایسه این چند شبکه پرداخته شد ه است . شاخص هـای تحلیل شبکه مورد استفاده در این پژوه ش، شاخص های اصلی در تحلیل گره های شبکه هـستند . شـاخص همبستگی ، فاصله دورترین گره موجود در شبکه را با توجه به رده تحلیل، از هر گره مشخص می کنـد و شاخص دسترس ی ، متوسط فاصله هر گره از بقیه گره های شبکه را معرفی می کند . در انتها بـا میـانگین گیری از مقدار این شاخص ها بر روی گروه گره مورد نظر، شاخصی برای هر یک از سطوح تشکیل می شود و ارزیابی و تحلیل برای هر کدام از این شاخص ها در رده های مختلف برای شبکه های مـورد نظـر انجام می شود . با توجه به وجود تفاوت اساسی در ساختار و ابعاد شبکه و نرخ بلیت های ارا یه شـده بـرا ی مسافران در متروها ی مورد بررسی ، مقایسه مقادیر مطلق این شاخص ها برا ی نه شبکه مترو مورد نظـر، مقایسه معنی دار ی نخواهد بود . لذا در این پژوهش، روش ی برا ی نرمال نمودن شاخص هـا ی همبـستگی و دسترسی شبکه در ردهها ی تحلیل مختلف ارایه کرد ایم و در نهایت شاخص های نسبی را به دسـت آور ده و مورد مقا یسه قرار داده ا یم