محمودرضا زویداویان پور - مدرس موسسه آموزش عالی مهر اروند آبادان،ایران

نقش حیاط را می توان به عنوان نماد و هویت معماری ایرانی دانست.هر خانه به طور معمول از دو بخش یکیفضای ساخته شده و محصور، و دیگری فضای باز تشکیل می شد، زیرا در نواحی مرکزی و جنوبی ایران و بین النهرین هوادر طول سال به گونه ای بوده است که مدتی از سال هوا سرد و حدود نیمی دیگر معتدل و گرم بوده است و بخشی از فعالیتهای مربوط به سکونت در اوقات مناسب سال در فضای باز صورت می گرفت. با وجود آنکه نقش پدیده های جغرافیایی ومحیطی در شکل گیری فضای باز یا حیاط خانه ها کمابیش آشکار است، اما برخی از محققان عوامل فرهنگی را به عنوانعوامل اصلی شکل دهنده انواع حیاط در خانه های سنتی نام برده اند . افزون بر این، به نظر می رسد که دسته بندی موجوداز انواع فضای باز و رابطه آن با فضاهای ساخته شده در ایران بسیار کلی است و دقت کافی در آن به کار نرفته است. پرسشاصلی این تحقیق بدین شرح است: عوامل اصلی پدیدآورنده حیاط در خانه های سنتی چه بودند؟ هدف از انجام این پژوهشدر وهله نخست توجه به چگونگی تاثیر عوامل اقلیمی در شکل دهی نقش مهمی در شکل گیری خانه های سنتی حیاط دارداشته اند، و در وهله دوم ارائه نوعی دسته بندی جامع برای گونه بندی انواع حیاط در خانه هاست. فرضیه این پژوهش چنیناست در این پژوهش از روش تحقیق تاریخی – تفسیری استفاده شده است. متغیرهای مستقل و انواع فضای باز یا حیاط،متغیرهای وابسته این پژوهش اند. چارچوب نظری این تحقیق براین اساس استوار است که پدیده های جغرافیایی و اقلیمینقش مهمی در شکل گیری خانه های سنتی حیاط دار داشته اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مبنای شکل گیریفضای باز یا حیاط در خانه های سنتی ایران تحت تاثیر پدیده های اقلیمی بوده است. به نظر می رسد براساس آن می توانهمه انواع فضاهای باز مورد استفاده در خانه های سنتی ایران را شناسایی و طبقه بندی کرد. نتیجه مهم این پژوهش، ارائهدسته بندی و بازشناسی از گوناگونی فضاهای باز کاربردی – محیطی یا حیاط های واحدهای مسکونی ایرانی است.

حیاط، خانه های سنتی، فضای باز، اقلیم