مسعود رضایی - کارشناسی ارشد مهندسی معماری-
ابراهیم مرادی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام-

با ظهور جوامع صنعتی و استفاده بیرویه انسانهای مدرن از تکنولوژی و صنعت، رویدادهای نوظهوری از قیبل گرم شدن کره زمین، سوراخ شدن لایه اوزون و تخریب محیطزیست در جهان نمایان شد. مطرح شدن چنین مخاطراتی سبب شکلگیری کنفرانسهای بینالمللی مختلفی برای حفاظت از محیطزیست گردید و تا بدانجا پیش رفت که موضوع روز قرن بیست و یکم را توسعه پایدارنامیدند. کشور ایران دارای پهنهبندی اقلیمی گوناگونی میباشد. همین امر سبب گردیده تا معماری و شهرسازی بومی در هر منطقه بامنطقه دیگر متفاوت باشد. در این میان ساکنان مناطق مرکزی کشور با وجود آب و هوایی گرم و خشک، بناهایی را خلقنمودهاند که بدون تعرض به طبیعت و با استفاده از عوامل مفید اقلیمی، زمینههای آسایش خود را در شهر و در محیط ساختمان فراهم نمودهاند. نگارندگان نیز پژوهش حاضر را با استفاده از روش بررسی و تحیل و با هدف شناسایی عوامل اقلیمیتأثیرگذار بر معماری و شهرسازی منطقه و بررسی عناصر خلق شده متأثر از اقلیم در جهت نحوه تعامل با اهداف توسعه پایدار شکل دادهاند. نتایج حاصله نشان میدهد دو عامل آفتاب و باد بیشترین تأثیر را بر معماری و شهرسازی بومی مناطق مرکزی کشور گذاشته است. در مبحث شهرسازی با ایجاد بافت فشرده، کمربند سبز، تعیین جهت شهر، خلق معابر غیرمستقیم و سرپوشیده ساباطو ... توانستهاند عوامل اقلیمی مذکور را دفع یا از آنها بهرهبرداری نمایند. در مبحث معماری با جهتگیری مناسب بنا، خلق ایوانهای عمیق، کمکردن بازشوها در جداره خارجی بنا و افزایش پنجرههای رو به حیاط در جانب جنوبی بنا و استفاده از فرم- های باریک و کشیده برای حیاط مرکزی، تابش آفتاب را در فصل تابستان دفع و در فصل زمستان استفاده نمودهاند. به جهتهدایت باد به داخل بنا برای ایجاد آسایش در فصل تابستان بادگیر را خلق نمودهاند. تحلیلها نشان میدهد بناها و شهرهای بومی این منطقه از کشور با بهرهگیری از عناصر مفید اقلیمی و مصالح تجدیدپذیر و با کمترین تعرضی نسبت به محیطزیست شکل گرفتهاند و میتوان بیان کرد که معماری و شهرسازی این منطقه از کشور در تعامل با توسعه پایدار بوده است.

اقلیم، معماری و شهرسازی بومی، توسعه پایدار، مناطق مرکزی