محمد مسعود - استادیار،عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان.
انسیه گوهری نسب - پژوهشگر دوره دکتری شهرسازی ،گروه تخصصی شهرسازی , واحد نجف آباد ، دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان , ایران.

سفر فعالیتی متداول از گذشته تا حال بوده است؛و کاروانسرا بزرگترین نوع ساختمان های اسلامی استاندارد استت ؛که کاروان را در خود جای می داده است.گسترش کاروانسراهای ایران در دوره های مختلف بستگی به وضعیت اجتما عی ،اقتصادی و مذهبی و ...داشته است. شکل یابی و توسعه آن با موارد یاد شده در ارتباط بوده است. پیدایش کاروانسراها بهدوره هخامنشیان باز می گردد ؛ و شکوفایی کاروا نسراهای ایران مربوط به دوره صفویه است. در این دوره رونق تجاری-اقتصادی ، سبب استقرار کاروان سراهای شهری و برون شهری بسیاری در ایران شد. اما از اوایل قرن بیستم و با اختراعوسیله نقلیه موتوری، کاروان سراهای برون شهری از رونق افتاد و از آن ها بیش تر به نوان جایگتاه و منطقه ناتامی استفاده شد؛ برخی از کاروان سراهای شهری نیز هم چنان به فعالیت اقتصادی خود ادامه داده و برخی دیگر نیز تغییت ر کاربری داده و به صورت پارکینگ، انبار کالا و کارگاه های تولیدی درآمده اند. در چنین شرایطی، لزوم مطالعه و بازشناسی ایده های موجود در آن ها احساس می شود.این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چه تفاوت ها و شباهت هایی در کاروان سراهای برون شهری و شهری وجود داشته است ؟ چگونه می توان کاروانسراهای متروکه ی درون شهری را احیاکرد؟ مفهوم معاصر کاروانسرای برون شهری چیست؟ هدف این پژوهش ،بازشناسی مفهوم کاروانسرا و الگوگیری برای تجربه های معاصر است.روش تحقیق از نار هدف، کاربردی و از نار روش، توصیفی- تحلیلی است.. این پژوهش، با بهکارگیری بررسی های میدانی و کتابخانه ای، سعی در شناخت و مقایسه کاروان سراهای برون شهری و شهری که با دارا بودن فضاهای خدماتی متنوع، سعی در تأمین کلیه نیازهای خدماتی مسافران داشته است و به دنبال یافتن راه حل های مناسب برای ارتقاء مفهوم کاروانسرا و یافتن جایگاه کنونی این تجارب در دوران معاصر است. بررسی و الگوگیری از چنین تجربه هایی می تواند در طراحی فضاهای تجاری- اقامتی پاسخگوی نیازهای امروزی باشد. و از سوی دیگر تغییر کاربری کاروانسراهای متروکه ای می تواند گام موثری در فعال کردن اقتصاد اماکن تاریخی داشته باشد

کاروانسرا ، کاروان سرای شهری، کاروان سرای برون شهری، مجتمع خدماتی رفاهی