محسن دهقانی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
علیرضا مامن پوش - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

منابع آب و کاهش روز افزون کمی و کیفی آن به عنوان یکی از بزرگترین چالشهای قرن مطرح می باشد . منابع آب قابل استحصال از ذخائر سطحی و زیر زمینی کشور حدود 120 میلیارد متر مکعب می باشد که حدود 72 میلیارد متر مکعب آب در بخش کشاورزی مصرف میشود . راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی پایین می باشد و قسمت اعظم آب استحصالی در مزرعه و یا در مسیر انتقال به مزرعه تلف میگردد . از طرفی حدود 65 درصد مساحت کشور معادل 105 میلیون هکتار جزو اقلیم خشک و نیمه خشک می باشد که دارای توزیع نامناسب بارندگی از نظر میزان ، زمان و مکان می باشد و معمولا با تغییرات زیاد درجه حرارت همراه است . به همین دلیل در مناطقی که میانگین بارش افت قابل ملاحضه ای داشته باشد با کم آبی و پیامدهای ناشی از خشکی مواجه هستیم . از جمله این دوره ها ، خشکسالی اخیر در حوزه آبخیز زاینده رود است که از سال 1378 لغایت 1380 میانگین بارش حدود 45 درصد نسبت به میانگین بلند مدت کاهش داشته است . پدیده خشکسالی اثرات نامطلوب و مخربی بر منابع آب و خاک ، کشاورزی ، منابع طبیعی ، دام و محیط زیست حوزه زاینده رود داشته است بطوریکه در چند دهه اخیر بی سابقه بوده است . اطلاعات آماری برا ی این منطقه از حوزه نشان می دهد که در دوره خشکسالی بطور متوسط حدود 27/5 درصد از سطح زیر کشت محصولات کشاورزی کاهش یافته است در حالی که برای شش محصول غالب بطور متوسط 21/25 درصد کاهش عملکرد نشان داده است . خشکسالی باعث استفاده بی رویه از آبهای زیرزمینی نیز گردیده است بطوریکه افت سطح آب زیر زمینی در بعضی از مناطق تا ده متر و حتی بیشتر از آن رسیده است . در این مقاله اثرات خشکسالی اخیر بر منابع آب و کشاورزی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پیشنهاداتی ارائه خواهد گردید .

خشکسالی, منابع آب, کشاورزی, حوزه زاینده رود