علی شرقی - استادیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
زهرا جمالی گندمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری منظر، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
محمدامین عزیزمقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری منظر، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران

یکی از اساسی ترین مفاهیم در معماری، فضا است، که توسط کالبد معماری محدود می گردد و در ارتباطی ادراکی بین فرد ادراک کننده و کالبد ادراک شونده محسوس می شود. ساختار فضایی، کیفیات ادراکی ویژه ای را سبب می شود که نقش بنیادی در تجربه و فهم اثر معمارری دارد. یکی از کیفیاتی که در ساختار فضایی معماری ایرانی ظهور یافته و مغفول مانده است ارتباط تنگاتنگ کالبد و منظر در آثار معماری ایران است. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل این ارتباط در باغ هشت بهشت اصفهان بعنوان نمونه ای موفق از ساختار فضایی باغ ایرانی است. روش کار، استدلال منطقی از نوع توصیفی تحلیلی و در دو مرحله است. اول مطالعات کتابخانه ای و استدلال برای تبیین اعتبار درونی ساختار فضایی باغ هشت بهشت اصفهان: دوم، تفسیر مروری رابطه میان کوشک و باغ بعنوان نمونه ای موفق ازهمنشینی آرایه های مختلف معماری و منظر جهت تبیین اعتبار بیرونی است. آنچه از این پژوهش بر می آید این است که آداب معماری و منظرین در این مجموعه رعایت شده است که آن را تبدیل به نظر گاهی کم نظیر نموده تا انسان بتواند در آن به نظاره طبیعت، که یکی از مهمترین ارکان ارتباط آناان، طبیعت و معماری در باغ ایرانی است، بپردازد. در نتیجه معماری ایرانی، بخصوص در دوران صفویه، دارای ویژگی تسلسل و پیوستگی فضایی است. این پیوستگی همواره آدمی را در درون باغ و منظری که تعریف شده است قرار می دهد.

هشتی، چهارباغ، هشت بهشت، فضا، ساختار فضایی، منظر