زینب مظفری خواه - دانشجوی دکتری دانشکده هنر، دانشگاه شاهد
مصطفی گودرزی - دانشیار پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

نگارگری ایرانی دارای ویژگی های بصری بسیاری است. فضا نیز یکی از ویژگی هایمهم و درخور توجه در این هنر است. هنرمند ایرانی برای خلق این فضا، از تمهیدات بصریگوناگونی بهر ه جسته است تا به نتیجه مورد نظر خود برسد. در این مقاله سعی شده است تاعلاوه بر بررسی و معرفی فضای مثالی و چگونگی ایجاد آن، به انواع دیگری از فضا و حضورآنها در مکتب نگارگری هرات با تاکید بر منتخبی از آثار کمال الدین بهزاد پرداخته شود. در این دوره، اجتناب از قرینه سازی محض به نگارگر امکان می دهد که فضاهای مختلفرا مجسم و تصویر کند. در آثار هنرمندان این دوره از جمله کمال الدین بهزاد، فضا، همدوبعدی است و هم عمق دارد؛ هم یکپارچه است و هم ناپیوسته. هر بخش فضا، مکان وقوعرویدادهای خاص و غالبا مستقل است. در آثار انتخابی، به ایجاد انواع فضا با خطوط و سطوحرنگی که در کنار هم قرار گرفته اند و دارای جنبه های بیانگرا و عاطفی هستند، اشاره شدهاست. در آثار این دوره، فضا و ترکیب بندی هایی متشکل از عناصر مورب و دایره وار دیدهمی شود. مباحث با معرفی مکتب هرات و تعریفی کلی از فضا شروع می شود و در ادامه بهبررسی فضا و انواع آن در آثار انتخابی از بهزاد، می پردازد.

کمال الدین بهزاد، مکتب هرات، نگارگری ایرانی، فضای ماورایی و مثالی