حسین مزاری منقابی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
مجتبی دلشاد - دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
عبدالکریم کاشی - استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

یکی از مهم ترین ارکان سیستم های کشت بدون خاک، بستر کشت می باشد. پرورش دهندگان گیاهان معمولا بر اساس خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، نسبت به انتخاب بسترها اقدام می نمایند. به منظور بررسی اثر برخی از مهم ترین خصوصیات فیزیکی بسترهای کشت بر رشد و کارایی مصرف آب نشای گوجه­فرنگی گلخانه ای، ویژگی های فیزیکی 50 بستر ترکیبی اندازه گیری گردید و سپس سه بستر با خصوصیات فیزیکی مشابه (ظرفیت نگهداری آب، حجم هوای موثر و خلل و فرج موثر) مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تیمار، 3 تکرار و 12 مشاهده در هر واحد آزمایشی، طراحی و اجرا گردید. نتایج نشان داد که بیشترین وزن خشک کل بوته، سطح برگ و تعداد برگ در بستر ترکیبی ماسه-کوکوپیت و کمترین مقدار در بستر پرلیت-ورمیکولیت به­دست آمد. بسترهای ماسه-کوکوپیت و پرلیت کوکوپیت تاثیر یکسانی بر صفات قطر و ارتفاع و ارتفاع اولین گره داشتند. بستر ماسه کوکوپیت، بیشترین کارایی مصرف آب آبیاری معادل 17/1 گرم ماده خشک بر لیتر آب مصرفی را دارا بود و بستر پرلیت-ورمیکولیت، کمترین کارایی معادل 34/0 گرم ماده خشک بر لیتر آب مصرفی را نشان داد. بر اساس نتایج به­دست آمده از این پژوهش، مشخص گردید که اگرچه بسترهای مورد مطالعه دارای ظرفیت نگهداری آب یکسانی بودند؛ اما بهترین رشد و کارایی مصرف آب در بستر ماسه-کوکوپیت، که دارای میزان آب سهل الوصول (59 درصد) بیشتری بود حاصل گردید. نتایج نشان می­دهد که دارا بودن ظرفیت نگهداری آب یکسان در دو بستر، الزاما به معنی رفتار مشابه آن­ها نیست و خصوصیات دقیق­تر دیگری نیز دخالت دارند.

آب سهل الوصول, حجم هوای موثر, ظرفیت نگهداری آب, نشای گوجه فرنگی