فاطمه مسکینی ویشکایی - استادیار بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران
محمدحسین محمدی - دانشیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فنآوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

جریان پخشیدگی و تودهای گازها در خاک به ترتیب به ضریب پخشیدگی نسبی گاز در خاک (نسبت ضرایب پخشیدگی گاز در خاک به هوایآزاد (D(p)/D(0 و ضریب هواگذری خاک مرتبط است. این پژوهش با هدف تعیین منحنی تغییرات ضریب هواگذری و ضریب پخشیدگی در دو بافت خاکمختلف در شرایط رطوبتی مختلف خاک انجام شد. دو نمونه خاک با بافت لوم شنی و لوم رسی انتخاب شد. توزیع اندازه ذرات خاک، جرم مخصوصظاهری، منحنی مشخصه آب خاک، منحنی هواگذری خاک و منحنی ضریب پخشیدگی گاز (CO(2 در خاک اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که با افزایشتخلخل تهویه ای و کاهش مقدار رطوبت خاک مقدار ضریب هواگذری خاکها نیز افزایش یافت. اما، در هر تخلخل تهویه ای معین، مقدار ضریب هواگذریدر خاک لوم شنی بیشتر از خاک لوم رسی بود. علاوه بر این، با کاهش رطوبت خاک و افزایش تخلخل تهویه ای، مقدار(D(p)/D(0 در هر دو خاک به صورت غیرخطی افزایش یافت. در مقادیر تخلخل تهویه ای کم (کمتر از (0/15cm(3) cm(-3) تغییرات (D(p)/D(0 در هر دو بافت خاک مورد مطالعه تقریبا مشابه بود. در تخلخل تهویه ای بالاتر، مقدار(D(p)/D(0 در خاک لوم رسی بیشتر بود. نتایج نشان داد که در مقادیر بالای رطوبت خاک، تغییرات مقدار ضریبپخشیدگی و ضریب هواگذری تنها متاثر از مقدار تخلخل تهویه ای خاک بود. اما، در مقادیر کم رطوبت خاک و تخلخل تهویهای بالا، جرم مخصوصظاهری خاک یکی از مهمترین عوامل موثر بر مقدار ضرایب مورد مطالعه بود.

انتشار گازهای گلخانه ای، تخلخل تهویه ای، تراکم خاک