آذین نیازی - کارشناسی ارشد مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
سیده فاطمه موسوی - دانشجوی کارشناسی پرستاری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد خرم آباد ، ایران
وحیدرضا عسکری - دکترای تخصصی فارماکولوژی، مرکز تحقیقات دارویی گیاهان دارویی ، دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، ایران
حسین پوراسماعیل - کارشناسی ارشد پرستاری ،گروه پرستاری دانشگاه آزاد واحد خرم آباد،ایران

مقدمه: کنترل درد پس از زایمان می تواند در بازگشت زن به زندگی طبیعی و مراقبت از نوزاد اثرات قابل توجهی داشته باشد. با توجه به عوارض داروهای شیمیایی، مرور سیستماتیک حاضر با هدف جمع بندی نتایج کارآزمایی های بالینی انجام شده در مورد تاثیر طب مکمل و جایگزین در تسکین پس درد زایمان انجام شد. روش کار: در این مطالعه به منظور دستیابی به مقالات مرتبط از پایگاههای اطلاعاتی SID, Iran Medex, Pubmed, Scopuse, Science direct, Google Scholar استفاده شد. برای جست و جوی مقالات در منابع فارسی و انگلیسی از کلیدواژه های فارسی طب مکمل، پس درد، پس از زایمان، مراقبت، درمان، طب فشاری، موسیقی درمانی، هومیوپاتی، گیاهان دارویی و معادل انگلیسی آنها alternative ,therapies، post partum ,care، after pain،homeopathy, relaxation, music therapy، Acupressure, Medicinal plantsو همه ترکیبات احتمالی این کلمات با عملگرهای بولینOR,AND از 1990 تا ژانویه 2020 مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت بررسی کیفیت مقالات از ابزار Risk of bias گروه کوکران استفاده شد. یافته ها: در مجموع 17 مقاله (با حجم نمونه 1774) از 25 مطالعه مرتبط با تاثیر طب مکمل و جایگزین بر تسکین پس درد زایمان استخراج گردید. نتیجه گیری: زیره سیاه،سیاه دانه، زنجبیل، رازیانه، انیسون، منستروگل(زعفران، کرفس و انیسون)، لاوندر، آویشن شیرازی، خرفه، Melissa دارای تاثیر معادل یا بیشتر از مفنامیک اسید در تسکین درد پس از زایمان بودند. طب فشاری تنها در یک مطالعه اثر بخش بود و موسیقی درمانی و رفلکسولوژی دارای اثر مثبت بر کاهش درد بودند.

پس درد، طب مکمل، تسکین، طب جایگزین