رقیه محمودی
محمد پورکاظمی
عباس متین فر
مرتضی علیزاده
علیرضا قائدی
ابوالحسن راستیان نسب
عبدالحمید حسینی
سلطنت نجارلشگری

ماهیان سردابی در منابع آبی کشور دارای تنوع زیادی می باشند، که شناسایی گونه ها و طبقه بندی آنها از نظر علمی و اقتصادی دارای اهمیت زیاد می باشند. بررسی صفات زیستی، پراکنش جغرافیایی، تنوع گونه ای، جایگاه اکولوژیک و فراوانی گروه های گونه ای در منابع آبهای داخلی میتواند زمینه برنامه ریزی برای حفاظت و بهره برداری پایدار از ذخایر ژنتیکی آنها را فراهم سازد. بر اساس معتبرترین منابع، مهمترین گونه های سردآبی بومی شناخته شده ایران که دارای ارزش اقتصادی بالا هستند شامل 5 گونه ماهی از تیره آزاد ماهیان (ماهی آزاد و ماهی قزل آلای خال قرمز)، تیره کپورماهیان (سس ماهی خزری، سفید رودخانه ای) و تیره سوف ماهیان (سوف معمولی) می باشند. مشکلاتی نظیر ایجاد اختلالات ژنتیکی و متعاقبا بروز صفات نامطلوب در ماهی قزل آلای رنگین کمان، کاهش ذخایر (ماهی آزاد بهاره)، صید بی رویه و قاچاق (قزل آلای خال قرمز، سفید ماهی رودخانه ای ،سوف معمولی، سس ماهی خزری) و نیز کمبود اطلاعات زیست شناسی از این گونه ها (سس ماهی خزری، سفید ماهی رودخانه ای) باعث شده که ذخایر ژنتیکی این گونه ها در معرض خطر جدی، افزایش خطر انقراض و آسیب پذیر قرار گیرد. ایجاد بانک ژن از نمونه های زنده، DNA و بافت ماهی و همچنین بازسازی ذخایر، اعمال محدودیت های صید (فصل صید، ادوات صید، عمق صید) و ایجاد مکان های حفاظت شده از مهمترین و با اهمیت ترین روش های حفاظت و بهره برداری از این ذخایر ژنتیکی با ارزش می باشد. ماهی قزل آلای رنگین کمان و ماهی آزاد به دلیل اهمیت اقتصادی و تغذیه ای و سس ماهی خزری با توجه به وضعیت آسیب پذیر بودن آنها در اولویت حفاظت و بهره برداری قرار می گیرند.کلمات کلیدی: ماهیان سردابی، ذخایر ژنتیکی، بهره برداری ، حفاظت، ایران.