محمدصیاد بورانی
حسن فضلی
فرهاد کیمرام
فرخ پرافکنده
حسین عصائیان
سلطنت نجار لشگری
شهرام عبدالملکی
رضا نهرور
مصطفی رضوانی
حاجت صفی خانی
شهرام قاسمی
کامبیز خدمتی
رجب راستین
محمد تقی آژیر
میثم صمدی
الهه حاتمیان
سیروس راست روان

بررسی حاضر به منظور مطالعه وضعیت رشد و ساختار سنی ماهی آزاد دریای خزر، مقایسه آن با سایر گونه های سردابی و بررسی روند تغییرات آن طی چند سال اخیر طراحی و اجرا گردید. این مطالعه طی سال های 1392 لغایت 1394 در سواحل ایرانی دریای خزر ( غرب استان مازندران ) انجام گرفت و در این راستا پارامترهای زیست سنجی شامل طول، وزن و سن حدود 200 قطعه ماهی ثبت گردید. اندازه ماهی در سنین مختلف با روش پیشینه پردازی یا Back calculation برآورد شد.براساس مطالعات پیشینه پردازی (Back calculation) در سال 1393، متوسط طول ماهی در سنین یک، دو و سه سالگی 5/3 ± 98/18، 24/7 ± 5/30 و 1/9 ± 7/41 سانتی متر بوده و چون این گروه های سنی زیر سن بلوغ بوده بنابراین در فصول تخمریزی به ساحل نزدیک نمی شوند و در ترکیب صید مشاهده نمی گردند. متوسط طول ماهی آزاد دریای خزر در سنین 4، 5، 6 و 7سالگی معادل 9/53 ، 7/63، 6/68 و 74 سانتی متر محاسبه گردید، که در مقایسه با داده های واقعی حاصل از زیست سنجی ماهیان به استثنا گروه های 4 سالگی در بقیه گروه ها تفاوت چندانی مشاهده نمی شود. بر اساس آزمون دانکن ، میانگین طول در سنین 1 تا 5 سال (براساس روش پیشینه پردازی) دارای تفاوت معنی دار بوده (05/0 ≥p) و این مقادیر در گروه های 5 و 6 و 7 سال دارای تفاوت معنی دار نبوده است. وزن گناد حدود 11 درصد از وزن کل ماهی را تشکیل دادو تعداد تخم در یک گرم از وزن گوناد حدود 8/10 عدد محاسبه گردید.حداقل سن ماهی آزاد در ترکیب صید 4 سال و حداکثر سن 7 سال بوده (mean=5.6 ) وبیشترین فراوانی سنی مربوط به گروه سنی 5 سال بوده و فراوانی گروه های 6 و 7 سال نیز قابل توجه بوده است. میانگین طول ماهی آزاد 2/6 ± 2/69 سانتی متر (حداقل 57و حداکثر 81 سانتی متر) و میانگین وزن 677± 3323 گرم (2400 تا 5600گرم ) در ترکیب صید سنجش شد. پارامترهای رشد ماهی آزاد دریای خزر همانند k ، L∞ و´ø برابر 18/0 ، 104 و 289/3 محاسبه گردید. مقدار b برای ارتباط طول و وزن در مطالعه حاضر 9/2 محاسبه شد برای نرها 9/2 و برای ماده ها 55/2 بوده است . مقدار b پایین تر از عدد 3 می باشد که دلالت بر رشد آلومتریک منفی می باشد. میانگین طول مسن ترین ماهیان (L∞) و ضریب رشد (K) در خصوص ماهی آزاد دریای خزر در حد قابل قبولی بوده که این موضوع رشد مناسب این ماهی در آب دریا را نشان می دهد ولی رشد این ماهی طی زندگی دوران جوانی در آب شیرین (رودخانه ها) بمراتب پایین تر است. با توجه به وجود تنوع ژنتیکی خاص این گونه در رودخانه های گیلان و مازندران پیشنهاد می شود این جمعیت ها بطور مجزا تولید و در منطقه خاص خودشان رهاسازی شوند. واژگان کلیدی : ماهی آزاد ، رشد، سن ، دریای خزر، ایران