بهارک محمدیان
خضری
خانبابایی
رخزاد
مفاخری

بار میکروبی شیر و سلول های سوماتیک در تعیین کیفیت شیر و شیوع ورم پستان بالینی و تحت بالینی در گله های شیری دارای اهمیت می باشند. در این مطالعه تعداد ‮‭143‬ نمونه شیرگاوداریهای سنتی در چهار مرحله دوشش از پستان دام، سطل جمع آوری شیر، بیدون و ماشین سیار مرکز جمع آوری شیر و تعداد ‮‭85‬ نمونه شیرگاوداریهای نیمه صنعتی در سه مرحله دوشش از پستان دام، بیدون و ماشین حمل شیر به کارخانه در طی چهار فصل اخذ و از لحاظ تعداد بار میکروبی کل و سلول های سوماتیک به ترتیب بر اساس استاندارد ملی شماره ‮‭5484‬ و‮‭5028-1‬ آزمایش و داده ها در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی بررسی شدند. بر اساس نتایج بار میکروبی شیر گاوداری های سنتی از مرحله دوشش تا تحویل به ماشین سیار مرکز جمع آوری و در نیمه صنعتی از مرحله دوشش تا مخزن ماشین حمل شیر به کارخانه افزایش نشان داد. تفاوت بار میکروبی در گاوداری سنتی و نیمه صنعتی از لحاظ آماری معنی دار بود بطوریکه بار میکروبی گاوداری های نیمه صنعتی بیشتر از سنتی بود (‮‭05.0‬‭> p). ‬بیشترین میزان بار میکروبی در گاوداری های سنتی و نیمه صنعتی در فصل تابستان مشاهده گردید. میانگین بار میکروبی هر دو نوع گاوداری در سه شهرستان سنندج، دهگلان و کامیاران تفاوت معنی داری نداشت، اگرچه بیشترین میزان بار میکروبی مربوط به شهرستان دهگلان بود. بین سلول های سوماتیک و بار میکروبی کلی شیر همبستگی وجود نداشت. تفاوت سلول های سوماتیک گاوداری های سنتی در مراحل مختلف نمونه گیری معنی دار و در نیمه صنعتی معنی دار نبود(‮‭05.0‬‭> p). ‬میانگین سلول های مذکور در چهار فصل در سنتی و نیمه صنعتی تفاوت معنی داری نداشت همچنین تفاوت این سلول ها در گاوداری های سنتی و نیمه صنعتی سه شهرستان مورد بررسی معنی دار نبود. با توجه به اینکه بار میکروبی ‮‭72/72‬ درصد از نمونه ها بیشتر از استاندارد ایران برای شیر خام بود، توجه بیشتر به آموزش دامداران، پرسنل مراکز جمع آوری شیر، نظارت بر حمل و نقل شیر و اتخاذ تدابیری جهت تشویق دامداران برای تولید شیر با حداقل میزان آلودگی نقش مهمی در کاهش بار میکروبی شیر و بهبود فرآورده های لبنی خواهد داشت. واژه های کلیدی: بار میکروبی کل، سلول های سوماتیک، شیر خام، فصل، گاوداری سنتی، گاوداری نیمه صنعتی