محمود اعظمی راد - کارشناس ارشد آبخیزداری -شاغل در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان
سعید صباح مشهدی - کارشناس ارشد - شاغل در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی
لیدا عندلیبی - دانشجوی کارشناس ارشد مرتعداری - دانشگاه صنعتی اصفهان

حوزه آبخیز شهری مشهد مشرف بر بافت شهری کلان شهر مشهد می باشدو از حاشیه جنوبی بافت فیزیکی شهر تا خط الراس اصلی حوزه های مذکور دارای مساحتی حدود 45 کیلومتر مربع می باشد. تداخل مرزهای حوزه با ساخت وسازهای شهری ،اراضی بامالکیت شخصی وگران قیمت،بزرگراهها،کاربریهای اداری_نظامی،محدوده های خدماتی وقانونی شهرمشکلات عدیده ای رابوجودآورده است .پس از توسعه وگسترش شهر مشهد بحران آب گرفتگی وسیل درآن همیشه به عنوان یک خطربالقوه مطرح بوده اس ت وهنگامی که این خطربروزنموده است ،شاهدتلفات جانی ومالی فراوان بوده ایم.باگذشت 5 دهه شهرمشهدبارشدسریع خودازهرطرف گسترش یافته وفشارجدی رابربسترطبیعی خودواردنموده است .افزایش وسعت فضای شهری به ( 225 )کیلومترمربع طبق عکسlandsat7 سال 1382 بدون توجه به فضای حوزه های آبخیز،حریم زهکشهای اصلی ،حفظ مسیلهای عمده ،مرفولوژی وشیب سطح زمین ،ساختارزمین شناسی وبسیاری عوامل دیگرصورت پذیرفته که احتمال وقوع سیلابهای مخرب رابه میزان بسیاری افزایش داده است.گسترش شهرتاپای خط کنیک(مرزتغییرشیب کوه ودشت) ادامه یافته وتجاوزبه درون حوزه های آبخیز نیزطی چندسال اخیرآغازشده است.درحال حاضرسیلاب تمام ارتفاعات جنوبی شهرمشهدفقط به 8کانال به ابعاد 3*2 و نهایتا 3*3 متر هدایت می شود.گسترش محدوده خدمات شهری در سال 1380 به میزان224/3 هکتار معادل 7/4درصد کل حوزه بالادست شهرو در سال 1390 این سطح به 544 هکتار خواهد رسید. لذا 25/2 درصد ازکل حوزه یا به عبارت دیگر یک پنجم وسعت اراضی موجود درحوزه از در محدوده خدمات شهری قرار خواهد گرفت.تحلیل مسائل و مشکلات وضع موجود درزیر حوزه ها می توان اهم مشکلات را در منطقه بصورت ذیل شناسایی نمود: -1 مشکلات ناشی از فرسایش خاک دراراضی ومراتع -2 مشکلات ناشی از چرای بی رویه دام در مراتع -3 مشکلات ناشی از بهره برداری معادن سنگ وشن وماسه -4 مشکلات ناشی از وقوع سیلابهای مخرب حاکمیت تفکر سنتی در بهره برداری وتوسعه شهری برنامه ریزی درخصوص سیلابهای این حوزه درتوان اجرایی یک سازمان نمی باشدزیرامسائل شهری فراوانی وجودداردکه هماهنگی وهمکاری سازمانهای مختلف راجلب می کند.اما آنچه که تاکنون در سطح حوزه های آبخیز اغلب کشورهای سیل خیز از ج مله ایران مشخص وقابل مشاهده است می توان به اثرات فعالیتهای جامع آبخیزداری بویژه آبخیزداری شهری که شامل فعالیتهای مدیریتی، ترویجی واجرایی (بیولوژیکی ،بیومکانیکی ومکانیکی یا سازه ای ) است ،در کاهش ،کنترل ومهار سیلاب به عنوان منطقی ترین ، فنی ترین شیوه وتوا م با مشارکت وهمکاری آبخیزنشینان اشاره نمود

سیل ، شهر مشهد ، حوزه آبخیزشهری ، آبخیزداری