علی چراتی آرایی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
محمدجعفر ملکوتی - استاد دانشگاه تربیت مدرس
محمدجواد عابدینی - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
عبدالحسین ضیاییان - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

روی به عنوان یک عنصر ضروری و کادمیوم به عنوان یک عنصر آلاینده، نقش مهمی در زنجیره غذائی گیاه و حیوان (از جمله انسان) ایفاء می کند. تحت شرایط غرقابی برخی از ترکیبات روی نظیر ZnCO3, ZnSiO3, ZnNH4PO4, Zn3(PO4)2 و Zn(OH)2 در خاک تشکیل شده ولی نمی تواند به عنوان یک فاز بر حلالیت روی در محلول خاک تاثیر بگذارند (4)، بلکه شکسته شدن اکسیدهای منگنز و آهن بلوری تحت شرایط غرقابی، و افزایش ظرفیت جذب سطحی این ترکیبات و تشکیل ترکیبات کم محلول روی ا زجمله سولفید روی (ZnS) و فرانکلیت (ZnFe2O4) بر قابلیت استفاده روی در خاک تاثیر می گذارند (5). کادمیوم برای کلیه اشکال موجود زنده اعم از گیاه، انسان، حیوان و میکروارگانیسم مضر می باشد. به استثنای استعمال دخانیات، مصرف مواد غذایی، به عنوان مهمترین راه ورود کادمیوم به نجیره غذائی انسان محسوب میشود. در شرایط غرقابی و با کاهش پتانسیل اکسید و احیاء کادمیوم به صورت ترکیب نامحلول سولفید کادمیوم در می اید و از قابلیت استفاده آن کاسته می شود (3). آلودگی کادمیوم توسط کودهای شیمیایی فسفاتی به عنوان یکی از اصلی ترین منبع افزایش آن در کشاورزی مدرن به شمار می رود (6). گزارشهایی در مورد اثرات سوء مصرف بی رویه کودهای فسفاتی در ایران در دست می باشد که نه تنها منجر به تجمع آن در خاک و ایجاد اختلال در جذب عناصر کم مصرف از جمله روی می شود (1و2)، بلکه به دلیل داشتن کادمیوم در کودهای فسفاتی وارداتی موجب تجمع کادمیوم در گیاه نیز می شود (1). در بررسی وضعیت فسفر و کادمیوم در شالیزارهای گیلان و مازندران همبستگی مثبتی بین غلظت فسفر و کادمیوم در شالیزارها مشاهده گردید (4). بنابراین با توجه به نقش و اهمیت کادمیم در شالیزار و احتمال ورود آن به زنجیره غذائی، در این مطالعه اثرات کادمیوم بر رشد و ترکیب شیمائی محصول برنج درمرحله رویشی مورد بررسی قرار گرفت.