مازیار حیدری - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
مهدی پورهاشمی - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایرا ن

جنگل های زاگرس از دیرباز با دخالت شدید انسانی و وابستگی آنها روبرو بوده است و نبود توسعه متناسب اجتماعی- اقتصادی سبب وابستگی بیشتر جوامع محلی به این جنگل ها شده است. قطع درختان برای استفاده از چوب و سرشاخه ها در جنگل های شهرستان بانه در استان کردستان انجام می شود. هدف از این پژوهش بررسی استفاده از چوب و سرشاخه های درختان بلوط در ساختمان ها و حریم باغات در شهرستان بانه است. جهت اجرای این پژوهش، سامانه های عرفی زیویه و بیلو در بخش نمشیر در شهرستان بانه واقع در استان کردستانپ، انتخاب شد. برای بررسی دانش بومی سامانه های عرفی شاخص از روش قوم نگاری استفاده شد. قوم نگاران از مجموعه ای از روش های مصاحبه، مشاهده مستقیم و مشاهده مشارکتی استفاده کردند. ترکیبی از مصاحبه های نیمه ساختار یافته، بدون ساختار و مصاحبه تاریخ زندگی در این روش استفاده شد. بنابراین با حضور در دو روستای فوق وضعیت برداشت چوب برای ساختمان سازی و مرز بندی مزارع و باغات استفاده شد. از طرفی، جهت بررسی وضعیت استفاده از چوب در ساختمان سازی از مشاهدات میدانی وکتابچه فرهنگ آبادی های شهرستان بانه استفاده شد. نتایج نشان داد که در روستاهای زیویه و بیلو به ترتیب بیش از 60 و 40 درصد از سازهای ترکیبی آجر و چوب استفاده شده است و اهمیت استفاده از چوب درختان را در ساختمان سازی سنتی در این مناطق نشان می دهد. از طرفی از شاخه ها و تنه های با قطر کمتر از پنج سانتیمتر که امکان استفاده چوب های تیری را ندارند، در ساخت آغل و پرچین در روستا و همچنین خانه باغ ها در اراضی کشاورزی استفاده می شوند. با توجه به انجام گلازنی در سالیان متمادی در منطقه مورد پژوهش، سرشاخه درختان بلوط در سامان های عرفی خانوارها به وفور یافت می شود و مردم محلی از این سرشاخه ها برای ایجاد مرز در باغات انگور و مزارع استفاده می نمایند. بنابراین استفاده از تنه درختان و سرشاخه درختان در منطقه مورد پژوهش مرسوم بوده و با توجه به مقاومت بالای تنه درختان بلوط به نیروهای فشاری و کششی، از تنه این درختان در سقف منازل مسکونی و سازه های محلی در روستاها استفاده می شود.

تنه درختان، سرشاخه درختان، ساختمان، جنگل های بانه، قوم نگاری