ابوالفضل علی آبادی - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران
جهانگیر مسعودی - دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران.
ابوالفضل غفاری - استادیار فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران.
حسین باغگلی - استادیار فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران.

هدف پژوهش حاضر تبیین ابعاد و مؤلفه‌های رویکرد کثرت‌گرایی دینی- فقهی، ارتباط و تاثیرات آن بر فضای تربیت دینی است. این تحقیق از نوع توصیفی-تفسیری است که مبتنی بر روش‌ تحلیل فلسفی است. جامعۀ تحلیل شامل سه بخش: متون، اسناد مرتبط با تکثر دینی، فقه اسلامی و تعلیم و تربیت دینی بوده است. پس از تحلیل و بررسی متون و استحصال نظریۀ تکثر فقهی به عنوان موجه‌‌ترین رویکرد، به مقایسۀ تطبیقی تقابل‌های دوگانۀ تکثرگرایی دینی-انحصارگرایی دینی و فقه مخطئه-فقه مصوبه و سپس، به استخراج لوازم و اقتضائات آن‌ها در تربیت دینی به شیوه استنباطی پرداخته شده است. دلالت‌های استخراجی رویکرد تکثرگرایی موجه برای تربیت دینی در سه بخش کلاس، مربی و فراگیر ‌عبارتند از: کلاس: داشتن کلاس راحت و بدون دغدغه برای ابراز عقیده، فضای چند صدایی قانونمند و رشد خلاقیت پروری در کلاس، برنامه‌های درسی مشارکتی و بدون تبعیض، مربی: داشتن نگاه باز و چندمنظری، تمرکز بر بطن و فحوای متون، به‌کارگیری شیوۀ استنباط عقلانی در تدریس، داشتن شیوۀ دموکراتیک و احتراز از تحمیل و تلقین، فراگیر: فراخ‌اندیشی و توسعه ذهنی فراگیران، تعامل بازتر در مواجهه با پیروان سایر ادیان و دیدگاه‌ها، همچنین تقویت ظرفیت‌های انتقادگرایی، تحلیل‌گری و قضاوت در فراگیران. در ادامه با نقد و مقایسۀ رویکردهای انحصارگرایی دینی و تکثرگرایی تند لیبرالی، "تکثرگرایی معتدل" براساس الگوی فقه اسلامی به عنوان "رویکرد موجه" برای تربیت دینی پیشنهاد شده است.

jurisprudential pluralism, religious exclusivism, fallibility (takhti'a), infallibility or factivity (taswib), religious education, تکثر گرایی موجه, انحصارگرایی, تخطئه, تصویب, تربیت دینی