محمدرضا نجاریان - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد
حمیدرضا نفر - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

منظومة خداوندنامه از فتحعلی­خان صبای کاشانی (1179-1238 ق.) شاعر پارسی­گوی اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم از شاعران مکتب بازگشت ادبی است. این حماسه دینی که حاوی دوازده هزار بیت در بحر متقارب مثمّن محذوف است، به تقلید از شاهنامة فردوسی سروده شده و در شرح حال پیامبر اکرم (ص) ، معجزات وی و غزوات امیرالمؤمنین علی(ع) است؛ از جمله  بیت زیر: فردوسی: سپهبد  به اسب اندرآورد پای          تو گفتی که گردون برآمد ز جای صبا: پیمبر به ارغون درآورد پــای          تو گفتی دو گیتی بـرآمد زجــای صبای کاشانی در سرودن این منظومه وامدار اصطلاحات و ترکیبات و لغات شاهنامة فردوسی است. گاه نیز با اندکی تصرّف در تعبیرات شاهنامه دست به تعبیرآفرینی می­زند. او از زبان فخیم و پرطنطنه و باشکوه فردوسی (سبک خراسانی) استفاده­ کرده­است که طبیعتاً هدف شاعران بازگشت نیز همین بوده تا زبان کهن را احیا و از انحطاط زبان جلوگیری کنند. سرایندۀ خداوندنامه در خلق صور خیال از جمله «استعاره و تشبیه» ابتکاری نداشته و از تصویرسازی شاعر طوس بهره مند شده است. نگارندگان در این مقاله سعی دارند تا شیوه­های تقلید صبا از فردوسی را با ذکر شواهد از دیدگاه واژگان و نحو، قالب­بندی، صور خیال (تشبیه و استعاره)، ترکیبات و تعبیرات و... تبیین کنند.  

صبای کاشانی, خداوندنامه, تقلید, فردوسی, شاهنامه, بازگشت ادبی