احد حبیب زاده - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی آذربایجانشرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
جمشید یاراحمدی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی آذربایجانشرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
علیرضا مجیدی - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

امروزه، استفاده از فناوری سدهای زیرزمینی از روش­های کارآمد در استحصال آب باران و مدیریت سیلاب بهمنظور رفع کمبود منابع آب در مناطق خشک و نیمهخشک است. سد زیرزمینی، جریان زیرسطحی آب را در مقطع عرضی رودخانه مسدود کرده آن را در زیر بستر رودخانه ذخیره می­کند. احداث سد زیرزمینی ضمن کمک به محیطزیست، جبران آبهای سطحی و گسترش زمینهای زیر کشت را به دنبال دارد. حجم آب استحصالی از این سدها بستگی به خواص هیدرولیکی و هیدرودینامیکی رسوبات آبرفتی دارد. هدف از پژوهش حاضر تعیین هیدرودینامیکی نهشتههای بستر رودخانهای سد زیرزمینی مشنق­ در شمال دریاچه ارومیه بود. امکانسنجی و تعیین محل محور سد، با استفاده از سیستم ArcGIS صورت پذیرفت. سه گزینه تعیین و پس از ارزیابی ژئوفیزیکی محل بازه اصلی با ضخامت m ۱۴ آبرفت، نهایی شد. بررسیهای زمینشناسی مهندسی نشان داد دانهبندی رسوبات بستر، از نظر تقسیمبندی متحد با بیش از ۷۸% شن و ماسه در محدوده خاکهای شنی غیریکنواخت دانهبندی شده قرار داشتند. بر اساس روش استاندارد سازمان مصالح آمریکا در محدوده شن رسدار و شن سیلتدار بودند. آزمایش لوفران نشان داد رسوبات آبرفتی دارای نفوذپذیری cm/s ۰۰۱۲/۰ و تخلخل بالای ۳۵% بود. بر این اساس آب قابل استحصال در هر دوره آبگیری مخزن سد، m۳ ۱۶۳۸۰۰ خواهد بود. آب شرب و بهداشت منطقه صدها کیلومتر دورتر از طریق خط انتقال آب زرینهرود تامین میشود. احداث این سد با نگاه واقعبینانه به ارزش واقعی آب و نقش آن در جوامع بشری، اثرات محیط­زیستی سازنده خواهد داشت که نیازمند بررسی مستقل است.

ژئوالکتریک, ژئوتکنیک, سد زیرزمینی, ضخامت آبرفت