محمد علی فیروزی - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
جعفر جوان - استاد جغرافیا و برنامه ریزی ناحیه ای دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
معصومه توانگر - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران و عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد

این پژوهش با هدف توصیف و تشریح چگونگی و چرایی کاربرد روش تبارشناسی برای تحلیل تحولات نقش شهرها در طول زمان تدوین شده است. برای تحلیل تحولات نقش شهرها رویکردهای متعددی نظریهپردازان اقتصادی و جغرافیای شهری ارائه کردهاند. شهر و نقش آن از منظر تبارشناسی فوکو تحت تاثیر قدرت و روابط قدرت در فضاست. تحلیل چگونگی ایجاد نقشهای مسلط کنونی شهر به کمک ابزار و محصولات دانش وابسته به قدرت امکانپذیر میشود. تبارشناسی نقش شهر مشهد با هدف بررسی نقشهای مسلط کنونی، گفتمان پدیدآورنده این نقشها و قدرت و ظرفیت نهفته در شهر برای تنوعبخشی به نقشهای جدید تدوین شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد نقش مسلط شهری مشهد در مقاطع تاریخی مختلف و در میانه گسستهای تاریخی در نتیجه روابط فضایی بین عناصر کلان و خرد قدرت و دانش در فضای شهری بهوجود آمده است. شبکه درهمتنیده دانش- قدرت در شهر متاثر از فلسفههای سیاسی حاکم در طول دورههای تاریخی پهنههای گفتمانی متفاوتی را با اثرهای متنوع در طول زمان خلق کرده است و روند توسعه شهری و تحولات کالبدی-انسانی آن را تحت تاثیر قرار داده است. این شهر به دلیل موقعیت ویژه خود در ساختار نظام شهری ایران و پذیرش نقش سیاسی- مدیریتی دارای کارکردهای مرتبط با این نقش است و همچنین از نقش و کارکرد منحصربهفرد زیارتی و گردشگری برخوردار بوده که این نقش چشمانداز توسعه شهر مشهد از گذشته(زمان پیدایش نقش) تا کنون را رقم زده است.

تبارشناسی, دانش, قدرت, نقش شهر, مشهد