امین مرادی - دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه مازندران
بهروز عمرانی - دانشیار پژوهشکده باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

قریب به یک قرن حکومت ایلخانی در ایران ناقل چنان نوآوریهایی در معماری و شهرسازی دوران اسلامی بوده است که بررسی وجوه مختلف آن کمتر موردتوجه کارشناسانه قرارگرفته است. در همین راستا، تبیین فرم معماری مسجد علیشاه در قالب بزرگترین گونهی معماری مذهبی در ایران، ازجمله موضوعات قابلتامل در معماری مربوط به مساجد قرون میانه در جهان اسلام میباشد. تحقیق پیش رو بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و بازبینی اسناد تاریخی پیرامون مسجد علیشاه در تبریز و انطباق آن با نتایج حاصل از کاوش در محوطهی علیشاه، به تبیین فرم معماری و ساختار فضایی مسجد علیشاه بپردازد. مطابق نتایج بهدستآمده و با فرض بر تداوم سنت مجموعهسازی مذهبی در دوران ایلخانی، ضمن آنکه ساختار مسجد علیشاه همانند غازانیه و سلطانیه در ارتباط با کاربریهای جانبی شکلگرفته است؛ علاوه بر بزرگترین تاق آجری اجراشده در جهان، یکی از بزرگترین گنبدخانههای سرپوشیدهی جهان اسلام در بنای علیشاه ایجادشده بود.  

معماری ایلخانی, مجموعههای مذهبی, مسجد علیشاه, منابع تاریخی