حسین صبوری
عبدالمجید رضائی
سید علی محمد میر محمدی میبدی
مسعود اصفهانی

این آزمایش به منظور مطالعه هم بستگی بین صفات و تعیین آثار مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف بر عملکرد برنج در موسسه تحقیقات برنج کشور و درسال زراعی ۱۳۸۰ اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل ۹ × ۲ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در۳ تکرار پیاده شد. فاکتورهای مورد بررسی را ۹ رقم برنج به نام های: هاشمی، بی نام، علی کاظمی، سپیدرود، نعمت، خزر، تایچونگ، کانتو، یوسن و دو آرایش کاشت (۱۵×۱۵ و۳۰×۳۰ سانتی متر) تشکیل دادند. نتایج حاکی از معنی دار بودن تفاوت بین ژنوتیپ ها و بین آرایش های کاشت و اثر متقابل آنها بود (۰۱/P<۰). اثر مستقیم تعداد خوشه در متر مربع بر عملکرد دانه در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش کاشت مثبت و معنی دار بود (۰۱/P<۰). تعداد روز تا خوشه دهی اثر مستقیم و مثبتی را در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش کاشت بر تعداد خوشه در متر مربع اعمال نمود. هم بستگی زیست توده در مرحله خوشه دهی با تعداد خوشه در متر مربع تنها در آرایش کاشت ۳۰ × ۳۰ سانتی متر مثبت بود (۵۹/۰ = r). وزن دانه در بوته در هر سه حالت مورد بررسی، اثر مستقیم مثبتی بر وزن خوشه داشت. در کلیه حالات مورد بررسی مساحت برگ پرچم اثر مستقیم مثبت و معنی داری را بر وزن دانه در بوته و تعداد دانه پر داشت. در آرایش کاشت ۳۰ × ۳۰ سانتی متر، سرعت پرشدن دانه و طول دوره موثر پرشدن دانه افزایش یافت. طول دوره خفتگی در ارقام بومی بیشتر بود. سرعت پرشدن دانه و طول دوره موثر پرشدن دانه اثر مستقیم مثبتی را بر عملکرد دانه در هر آرایش کاشت و در مجموع دو آرایش اعمال نمودند. بنابر نتایج به دست آمده با افزایش تعداد خوشه در متر مربع، سرعت پرشدن دانه و طول دوره موثر پرشدن دانه می توان به افزایش عملکرد دست یافت. هم چنین انتخاب برای تعداد روز تا خوشه دهی، وزن دانه و مساحت برگ پرچم به طور غیر مستقیم و از طریق سایر صفات منجر به افزایش عملکرد خواهد شد.

Correlation, Effective grain filling period, Grain filling rate, Grain yield, Path analysis, Rice, Yield components, اجزای عملکرد، برنج، تجزیه علیت، دوره موثر پرشدن دانه، سرعت پرشدن دانه، عملکرد دانه، همبستگی