صدیقه لطفی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران
ادریس باباخانزاده - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان

افزایش شدید جمعیت شهری در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه در طی دهه های اخیر باعث به وجود آمدن پدیده نخست شهری در آنها شده است. کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، در طی دهه های اخیر به ویژه از سال ۱۳۴۵ به بعد از روند متعادل خود خارج و افزایش شدید جمعیت شهری در نقاط معدودی از آن مشاهده می شود. این مطالعه به بررسی سلسله مراتب شهری و تعیین نخست شهری در استان کرمانشاه طی سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۵ می پردازد. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از داده های سرشماری سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۵ بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد شهر کرمانشاه به عنوان اولین شهر در این سلسله مراتب از شهر دوم (اسلام آباد غرب) تقریبا ۹.۵ برابر بزرگتر بوده است و این نسبت در سال ۱۳۸۵ به ۸.۸ برابر رسیده است. شهرهای قصرشیرین و سرپل ذهاب که در سرشماری سال ۱۳۵۵ در رده های سوم و پنجم قرار داشته بودند در سرشماری سال ۱۳۶۵ به دلیل جنگ تحمیلی خالی از سکنه بوده اند. در مجموع سلسله مراتب شهری در استان کرمانشاه دارای ساختاری کاملا نامتعادل است و شهر کرمانشاه به عنوان نخستین شهر در شبکه شهری استان خودنمایی می کند و این مهم بر اساس فرمول های گوناگون بررسی نخست شهری به اثبات رسیده است. با تقویت شهرهای کوچک و میانی می توان تا حدودی این شبکه کاملا نامتعادل را بهبود بخشید.

شبکه شهری, سلسله مراتب شهری, حد اختلاف طبقه ای, نخست شهری, کرمانشاه