نرگس صالح نیا - استادیار، عضو هیات علمی، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد.
مهدی باستانی - دانشجوی دکتری اقتصادکشاورزی، سیاست و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران.تهران، ایران

امروزه مسئله­ی کمبود آب با توجه به تغییرات اقلیمی و توزیع نامتوازن نزولات جوی در اکثر مناطق و کشورها از جمله ایران، به یک نگرانی جدی تبدیل شده و مهم­ترین مانع توسعه اقتصادی این کشورها محسوب می­شود. تجارت به مثابه­ی ابزاری در جهت جلوگیری از خروج غیرضروری منابع آبی، با تمرکز بر استراتژی تجارت آب مجازی، می­تواند نقش مهمی در دست­یابی به توسعه­ی اقتصادی کشورها ایفا می­کند. هدف از مطالعه­ی حاضر بررسی تجارت محصولات باغی و زراعی به لحاظ رویکرد آب مجازی می­باشد. در این راستا، تلاش شده است ابتدا صادرات و واردات هر یک محصولات زراعی و باغی در سال ۱۳۹۳، از دیدگاه نظریه تجارت آب مجازی تجزیه و تحلیل و سپس پیشنهادات راهبردی درباره­ی مدیریت بهینه منابع آبی کشور ارایه شد. نتایج نشان می­دهد کشور ایران با انجام تجارت در زیر بخش زراعت و باغبانی در سال ۱۳۹۳ با ورود محصولات به کشور به میزان ۳۵/۹۷۱۹ میلیون مترمکعب آب از منابع آب داخلی حفظ و صرفه­جویی کرده ­است که می­تواند با استفاده از آن در صنعت، با ارزش افزوده­ی بیش­تری ارزآوری کند. همچنین با توجه به سهم قابل توجه مبادلات کالاهای کشاورزی از تجارت و سنتی بودن نظام بهره­برداری که به دنبال آن مصرف غیربهینه منابع از جمله منبع آب را به دنبال دارد، پیشنهاد می­شود به مسئله­ی تجارت بر مبنای آب مجازی به­عنوان استراتژی راهبردی، در جهت بهبود کارایی آب و صرفه­جویی در منابع توجه شود.

آب مجازی, تراز تجاری, صادرات, واردات