عرفان خدری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - دانشیار دانشگاه تبریز
عادل ریحانی تبار - دانشیار دانشگاه تبریز

تثبیت پتاسیم در خاک منجر به پدیده پسماند در همدماهای جذب-واجذب پتاسیم می­شود. لذا، با محاسبه شاخص­های کمی این پدیده می­توان شاخصی که بیشترین همبستگی را با میزان تثبیت پتاسیم نشان می­دهد، به­عنوان مناسبترین شاخص معرفی کرد. بدین منظور، ۱۲ نمونه خاک با کانی شناسی رس مختلف از دشت تبریز و اطراف مرند جمع آوری گردید. سپس میزان تثبیت پتاسیم با استفاده از غلظت های ۲۵۰ و ۲۵۰۰ میلی گرم پتاسیم بر کیلوگرم خاک مورد اندازه گیری قرار گرفت. آزمایش های مربوط به همدمای جذب با اعمال ۱۰ غلظت اولیه ۵ تا ۲۵۰ میلی گرم پتاسیم بر لیتر انجام گرفت و همدمای جذب پتاسیم به دست آمد. واجذب پتاسیم در غلظت اولیه ۲۵۰ میلی گرم پتاسیم بر لیتر با استفاده از محلول زمینه (۰۱/۰ مولار کلرید کلسیم) و طی ۱۰ مرحله انجام گرفت. نتایج نشان داد که میزان تثبیت پتاسیم با افزایش غلظت پتاسیم عصاره اشباع و میزان پتاسیم تبادلی خاک­ها به شدت کاهش یافت. معادله فروندلیچ برازش خیلی خوبی را به هر دو شاخه جذب و واجذب همدما­ها نشان داد. شاخص های مختلف پسماند همبستگی­های معنی­داری را با مقادیر درصد تثبیت پتاسیم به ازاء یک درصد رس نشان دادند. همچنین، با کنار گذاشتن خاک­های با مقادیر بزرگ شاخص پسماند، همبستگی­های معنی­داری بین مقادیر شاخص های پسماند و درصد تثبیت پتاسیم حاصل شد. بیشترین همبستگی با استفاده از شاخص بر مبنای توانβ معادله فروندلیچ به­دست آمد. 

تثبیت پتاسیم, درصد رس, کانی شناسی رس, معادله فروندلیچ