سمیه شریعتی - دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
ابوالفضل عزیزیان - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
نجمه یرمی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
عباس پایدار اردکانی - کارشناس ارشد اداره منابع طبیعی و آبخیزداری اردکان

استحصال آب باران با سامانه ­های کوچک­ یکی از گزینه­های توسعه منابع آب در مناطق خشک است که می­ تواند بخشی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی دیم را تامین کند. برای افزایش پتانسیل استحصال آب در سامانه کوچک می­ توان اقداماتی برای افزایش تولید رواناب انجام داد. در این پژوهش، استفاده از تیمارهای ساده­ ایجاد جوی و پشته، پوشش خاک رس و ترکیب این دو در کنار تیمار شاهد به­ منظور بررسی رواناب تولیدی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و طی دو سال (۱۳۹۳ و ۱۳۹۴) در منطقه زرین ­دشت استان فارس ارزیابی شد. نتایج نشان داد که منطقه پتانسیل استحصال آب باران را دارد. بیشترین مقدار ضریب رواناب در تیمار شاهد و به مقدار ۶.۵ و ۹.۳ درصد به­ ترتیب در سال اول و دوم مشاهده شد. دست­ خوردگی خاک سطحی (در تیمارهای غیر از شاهد) به ­طور متوسط ۱۱ و ۱۴ درصد رواناب و ضریب رواناب (به ­ترتیب) را نسبت به شاهد کاهش داد. آستانه بارش برای ایجاد رواناب طی دو سال آزمایش در تیمار شاهد حدود یک میلی ­متر بود. در سایر تیمارها آستانه بارش در ایجاد رواناب در سال دوم کاهش یافت. از نظر مقدار و ضریب رواناب و نیز آستانه بارش در ایجاد رواناب، تیمار شاهد در سامانه کوچک قابل پیشنهاد است. مساحت سامانه کوچک بین حدود ۱۵ تا ۱۵۰ متر ­مربع برای تامین به ­ترتیب ۳۰۰ و ۶۰۰ میلی­ متر نیاز آبی با احتمال وقوع ۵۰ و ۶۷ درصد بارندگی و راندمان ذخیره ۲۵ و ۵۰ درصد متغیر بود. البته در واقع مساحت سامانه کوچک با توجه به نوع محصول می ­تواند به صورت اقتصادی تعیین شود.

استحصال رواناب, باغ دیم, سامانه کوچک, زرین دشت, ضریب رواناب