سعید ذبیحی شمس - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
اعظم میرزمانی - استادیار دانشگاه تهران، تهران، ایران

نظام سیاسی، متغیر بسیار مهمی است که بر خط­مشی گذاری عمومی اثر می­گذارد و آن را از یک کشور به کشور دیگر متفاوت می­کند. اکثر قریب به اتفاق مطالعات موجود در مورد بازیگران مشارکت کننده در فرآیند خط­مشی گذاری، مطالعاتی است که در نظام­های دموکراتیک غربی انجام شده است. نظام سیاسی ایران یک نظام مردم سالاری دینی است و با نظام­های دموکراتیک غربی تفاوت دارد. هدف از این تحقیق شناسایی بازیگران غیررسمی مرحله تصویب خط­مشی در ایران بود. برای این منظور ابتدا با استفاده از تحلیل محتوای کمی صورتجلسات مجلس شورای اسلامی از فرودین ۱۳۹۵ تا فرودین ۱۳۹۷ و همچنین فیلم تلویزیونی خانه ملت از فرودین ۱۳۹۶ تا فرودین ۱۳۹۷، بازیگران غیررسمی مرحله تصویب خط­مشی­های عمومی شناسایی شدند و سپس با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مصاحبه با ۵ نماینده و یکی از کارکنان مجلس، مهم­ترین آنها شناسایی و نقش آنها بیان شد. یافته­ها نشان داد که اولا، در نظام مردم سالاری دینی نیز همانند کشورهای دموکراتیک غربی بخش خصوصی، کارگزاران منصوب بازیگران مهم غیررسمی تصویب خط­مشی هستند؛ ثانیا، در نظام مردم سالاری دینی ایران برخلاف کشورهای دموکراتیک غربی، آحاد شهروندان، دانشگاهیان و نظامیان بازیگران فرآیند تصویب خط مشی هستند.

خط مشی عمومی, فرایند خط مشی گذاری عمومی, بازیگران خط مشی, نظام سیاسی, مردم سالاری.