مهناز مرامی - گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، رشت، ایران.
بهمن اکبری - دانشیار گروه روان شناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی
عباس ابوالقاسمی - استاد گروه روان شناسی، دانشگاه گیلان، رشت

هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش هوش ­معنوی وتاب آوری بر رفتارهای ضد ­­تولید کارکنان بود. روش پژوهش نیمه ­آزمایشی از نوع پیش ­آزمون -پس ­آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان بخش ­های تولیدی مجتمع فولاد گیلان بود که از بین ۲۵۵ نفر، ۶۰ نفر که بالاترین نمره را در رفتارهای ضد ­تولید کسب کرده بودند به صورت تصادفی در سه گروه (۲۰ نفر آموزش هوش معنوی، ۲۰ نفر آموزش تاب­ آوری و ۲۰ نفر گروه کنترل) گمارده شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه رفتار ضد تولید (فوکس و اسپکتور، ۲۰۰۲) بود که آزمودنی­ های ۳ گروه در دو مرحله پیش ­آزمون و پس ­آزمون به آن پاسخ دادند. گروه ­های آزمایش در جلسات مداخله­ ای مبتنی بر برنامه ­های آموزشی هوش معنوی و تاب ­آوری (۸ جلسه) شرکت کردند. برای تجزیه و تحلیل داده­ ها از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری و از آزمون بونفرنی به منظور مقایسه تفاضل نمرات پیش ­آزمون- پس ­آزمون متغیرهای گرو ه­ های آزمایشی و کنترل استفاده شد. یافته­ ها نشان داد برنامه­ های آموزشی هوش ­معنوی و تاب­ آوری بر بهبود رفتارهای ضد تولید کارکنان اثربخش بود (۰۰۱/۰p≤). همچین نتایج نشان داد که تاثیر برنامه آموزشی تاب ­آوری بر کاهش رفتار ضد تولید کارکنان در مقایسه با برنامه آموزشی هوش معنوی بیشتر بود (۰۰۱/۰p≤). با توجه به یافته ­های این پژوهش نتیجه­ گیری می­ شود که مدیران و صاحبان صنایع به منظور رقابت در بازار تولید و نیز افزایش بهره ­وری سازمانی از برنامه ­های آموزشی هوش ­معنوی و تاب­آوری استفاده نمایند.

تاب آوری, رفتارهای ضد تولید, هوش معنوی