ناصر رضائی - گروه میراث طبیعی، پژوهشکده گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
محمدرئوف حیدری فر - گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه پیام نور
خه بات درفشی - گروه میراث طبیعی، پژوهشکده گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
نسرین قیطولی - گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه پیام نور

سابقه و هدف: برنامه ­ریزان و سیاستگذاران، از گسترش فعالیت ­های گردشگری به ­عنوان رکن اصلی توسعه پایدار روستایی یاد می­ کنند. پژوهش حاضر با هدف امکان­ سنجی توسعه اکوتوریسم در منطقه اورامانات با تاکید بر بخش باینگان و با این سوال اصلی که جاذبه ­های طبیعی و فرهنگی و امکانات موجود در منطقه باینگان برای توسعه گردشگری کدامند؟ انجام شده است. با توجه به جاذبه ­های فراوان گردشگری در منطقه اورامانات و بویژه بخش باینگان و دارا بودن روستاهای متنوع و جذاب، می­ توان با گسترش گردشگری روستایی  به عنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه روستایی، زمینه ­ساز ایجاد فرصت­ های جدیدی در منطقه های روستایی از قبیل اشتغال، کاهش مهاجرت و ... شد و منطقه­ های روستایی را شکوفا و از حالت انزوا و محرومیت خارج کرد. مواد و روش ­ها: روش شناسی پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت، توصیفی - تحلیلی (همبستگی) بوده؛ شیوه گردآوری داده ها، اسنادی - پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی می باشد و شیوه تجزیه و تحلیل، کمی - کیفی است. جامعه آماری، شامل خانواده­ های ساکن در بخش باینگان و گردشگرانی بود که در بازه زمانی فروردین تا مردادماه ۱۳۹۷ به این منطقه آمده بودند. نمونه آماری با توجه به مشخص نبودن تعداد دقیق جامعه، با استفاده از جدول مورگان، ۴۰۰ نفر به روش نمونه­ گیری تصادفی طبقه ای نسبی (متناسب با حجم) انتخاب شد. ابزار پژوهش دو پرسشنامه محقق ساخته است که یک پرسشنامه ویژه مردم محلی و دیگری ویژه گردشگران طراحی شد. برای گرد­ آوری داده ­ها از روش پیمایش (روش زمینه ­یابی با هدف­ های توصیفی و اکتشافی) استفاده شد و با پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز گردآوری و با تجزیه ­و­تحلیل این اطلاعات به سوال­ های تحقیق پاسخ داده شد. در بخش توصیفی از جدول فراوانی و درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از آزمون اسمیرونف برای تعیین نرمال بودن توزیع متغیرها و آزمون تی تک نمونه ­ای برای مقایسه میانگین نمونه با میانگین فرضی جامعه استفاده و به­ منظور انجام تمام تحلیل ­ های آماری از بسته آماری SPSS نسخه ۲۳ استفاده شده است. نتایج و بحث: با توجه به آزمون K-S مشخص شد که تمام توزیع ها از لحاظ آماری نرمال است و نتایج آزمون تی تک نمونه ای مربوط به فرضیه­ های تحقیق، نشان داد که بخش باینگان به ­طور معنی داری دارای جاذبه ­های طبیعی و جاذبه ­های فرهنگی - اجتماعی است. وضع موجود امکانات و خدمات گردشگری بخش باینگان به ­طور معنی­ داری در وضعیت نامناسب قرار دارد. پذیرش و استقبال گردشگران از سوی مردم بومی باینگان به ­طور معنی ­داری در وضعیت مناسب قرار دارد. گسترش گردشگری در بخش باینگان، آثار اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی و محیطی مثبتی به دنبال خواهد داشت. در انتها ۹ عامل به­ عنوان موانع توسعه گردشگری در بخش باینگان شناسایی شد که از بین این موانع، «کمبود تاسیسات اقامتی و هتل­های استاندارد در سطح ملی و بین ­المللی برای اقامت گردشگران منطقه» مهمترین مانع بود. نتیجه­ گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، جاذبه­ های طبیعی و فرهنگی - اجتماعی، مهمترین پتانسیل ­های توسعه گردشگری در بخش باینگان هستند که پیشنهاد می­ شود مسئولان گردشگری استان در برنامه ­ریزی طرح­ های توسعه گردشگری منطقه به این پتانسیل­ ها توجه نمایند و برنامه­ های خود را بر مبنای اکوتوریسم و گردشگری فرهنگی - اجتماعی قرار دهند و جهت توسعه گردشگری در منطقه مطالعاتی، اقدام به بهبود وضعیت امکانات و خدمات گردشگری ضروری نمایند. کمبود تاسیسات اقامتی و هتل ­های استاندارد در سطح ملی و بین ­المللی برای اقامت گردشگران منطقه، به­ عنوان مهمترین مانع توسعه گردشگری در بخش باینگان مطرح است که پیشنهاد می ­ شود مسئولان گردشگری منطقه با جذب سرمایه ­های دولتی و بخش خصوصی، هتل­ ها و اقامتگاه­ های مدرن و استاندارد برای اسکان درخور و شایسته گردشگران تاسیس نمایند.

امکان سنجی, توسعه اکوتوریسم, بخش باینگان اورامانات