مهدیس امیری - College of Agriculture, Shiraz University, Shiraz
حمیدرضا پورقاسمی - Department of Natural Resources and Environmental Engineering, College of Agriculture, Shiraz University, Shiraz

برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل نقش مهمی در برنامه ریزی، طراحی و مدیریت منابع آب، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک دارد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی زمانی روش های مختلف محاسبه تبخیر و تعرق پتانسیل شامل تورنت وایت، بلانی- کریدل و هارگریوز – سامانی و بررسی تغییرات مکانی آن در حوزه آبخیز مهارلو در استان فارس می باشد. بدین منظور از آمار سالانه درجه حرارت در یک دوره آماری ۱۲ ساله (۲۰۱۳-۲۰۰۲) و ۱۲ ایستگاه هواشناسی در حوزه آبخیز مهارلو استفاده گردید. به منظور پهنه بندی تبخیر و تعرق و بررسی تغییرات مکان آن از روش میان یابی عکس مجذور فاصله (IDW) در نرم افزار ArcGIS استفاده گردید. در تحقیق حاضر به منظور انتخاب مناسب ترین روش برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل بلانی- کریدل، هارگریوز- سامانی، تورنت وایت از شاخص های آماری میانگین مطلق خطا (MAE) (۶۴/۸، ۰۶/۱۲، و ۹۳/۹)، میانگین انحراف خطا  (MBE) (۴۲/۰-، ۵۶/۰-، ۳۶/۱-) و ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSE) (۴۹/۲، ۴۸/۳ و ۸۶/۲) استفاده شد. نتایج نشان داد که تغییرات زمانی و مکانی تبخیر و تعرق پتانسیل درروش بلانی-  کریدل بیان گر  بیش ترین میزان تبخیر و تعرق در ایستگاه دوبنه در سال ۲۰۰۹ با مقدار ۵/۱۲۷میلی متر در سال و کم ترین مقدار آن مربوط به ایستگاه کافتر در سال ۲۰۰۶ با مقدار ۱/۸۵ میلی متر در سال می باشد. هم چنین بر اساس نتایج هارگریوز- سامانی، بیش ترین و کم ترین مقدار تبخیر و تعرق به ترتیب مربوط به ایستگاه های جهان آباد بختگان در سال ۲۰۰۹ با مقدار ۱/۱۵۲ میلی متر در سال و ایستگاه کمهر در سال ۲۰۰۳ با مقدار ۵/۹۶ میلی متر در سال می باشد، درحالی که درروش تورنت وایت بیش ترین میزان تبخیر و تعرق مربوط به ایستگاه دوبنه در سال ۲۰۰۹ با مقدار ۶/۱۰۳ میلی متر در سال و کم ترین مقدار آن مربوط به ایستگاه کمهر در سال ۲۰۱۱ با مقدار ۷/۵۲ میلی متر در سال برآورد گردید. هم چنین نتایج ارزیابی روش های مختلف برآورد تبخیر و تعرق نشان داد که با توجه به معیار MAE و RMSE روش بلانی- کریدل کم ترین میزان خطا (۶۴/۸ و ۴۹/۲) و با توجه به معیار­های MAE و RMSE بیش ترین مقدار خطا مربوط به روش هارگریوز- سامانی با مقدار اندازه گیری شده MAE ۰۶/۱۲ و RMSE ۴۸/۳ بوده است، که درمجموع روش بلانی- کریدل بهترین روش تبخیر و تعرق پتانسیل به­دلیل پایین بودن میزان خطا نسبت به روش های هارگریوز- سامانی و تورنت وایت می باشد.

Thornthwaite, Blaney- Criddle, Hargreaves- Samani, Mean Absolute Error (MAE), Mean Bias Error (MBE), Root Mean Square Error (RMSE), بلانی-کریدل, تورنت وایت, هارگریوز-سامانی, شاخص میانگین مطلق خطا (MAE), شاخص میانگین انحراف خطا (MBE), شاخص ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSE)