کیان نجفی تیره شبانکاره - استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان

برای مردم فقیر جهان در مناطق خشک و نیمه خشک، تولیدات دامی اغلب مؤثرترین راه برای بهرهبرداری از زمینهای فراوان و منابع آب کم این اراضی خشک میباشد. در نتیجه گیاهانی که میتوانند خوراک دام بیشتر و با کیفیت بهتر و منابع سوخت مناسبتر، فراهم کنند بطور شدید مورد توجهاند. در این بین درختان و درختچههای علوفهای سازگار، بالاترین قابلیت را دارند. برای حل مشکل سوخت و علوفه، بهترین راه، کاشت درحتان با رشد سریع میباشد. مجموع اثرهای انسان برای تداوم تأمین غذا، چوب و سایر مواد خام و فشار طبیعی از جمله خشکسالیها، به کم شدن پوشش گیاهی طبیعی و کاهش شدید میزان تولید در اراضی خشک منجر شده است. این امر بیابان زایی و ورود گونههای غیربومی و یا بیگانه از جمله Prosopis juliflora(Sw.) DC را در برخی از نقاط جهان، سبب شده است. کهور آمریکایی گونهای خاردار با تاجی پهن، همیشه سبز و با ریشهدوانی عمیق است و از خانواده Mimosaceae است .در مناطق ساحلی جنوب کشور بویژه در استان هرمزگان این گونه به علت قابلیت زاداوری طبیعی و توان استقرار بالا که دمای محیط به صفر نمی رسد در آبراههها، تپهها و اراضی با وضعیت رطوبتی مطلوب در حال گسترش است. این روند، به تدریج برخی مخالفتهای مردمی و کارشناسی را به سبب مهاجم بودن این گونه در پی داشته است. در این پژوهش اثرهای این گونه بر خاک ، پوشش گیاهی طبیعی، اراضی زراعی و بر روی دام، بررسی و جمعبندی شده است. از آنجا که بومسازگانهای طبیعی و پایداری آنها و بویژه پوشش گیاهی طبیعی از ثروتهای ملی و اساسی به شمار میروند، لزوم بررسی اثرهای تخریبی و تهاجمی این گونه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با بررسی نقش این گونه در پوشش گیاهی طبیعی در دو نوبت در سال 1380 و 1384 و خاک محل استقرار گونه، در منطقهی سیریک در شرق میناب در استان هرمزگان، نشان داد که P.juliflora در پوشش گیاهی یکساله در زیر تاج در سالی که منطقه با خشکسالی مواجه بوده اثر معنیداری نداشته است، اما در سالی که میزان بارندگی در حد مطلوب بوده، این گونه پوشش گیاهی یکساله زیر تاج را کاهش داده است. در صد پوشش گیاهی گونههای یکساله به تفکیک فوربها و گراسها و کل در صد پوشش با پلاتهای 5/. متر مربعی در زیر و خارج تاج اندازهگیری و مقایسه آماری شدند. مقایسهی مشخصات خاک زیر و خارج تاج گونه نیز نشان داد که بطورکلی pH خاک در منطقه مورد بررسی،در زیر تاج کاهش یافته،اما درصد رطوبت اشباع، کربن آلی و ازت کل خاک، در عمق 15-0 و یا در هر دوعمق نمونه برداری در زیر تاج افزایش یافته است. در ضمن صرف نظر از اثرهای تهاجمی گونه بر محیطهای طبیعی، این گونه با ایجاد بیشه های متراکم، زاداوری در اراضی زراعی با انتقال با آب و کود دامی، همچنین ایجاد عوارض نا مطلوبی برای دامهای بومی منطقه، و کاهش سطح سفرههای آبزیرزمینی، کشاورزان و دامداران را با مشکل مواجه کرده است.

کهور آمریکایی، گونهی مهاجم، پوشش تاجی، مشخصات خاک، استان هرمزگان ، Prosopis juliflora