حسین کریمیان - عضو هیات علمی گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
سیده زهرا ابطحی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران
رضا سلمانپور - دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران

از میان شهرهای ایران کمتر شهری را می توان یافت که همانند تبریز و اصفهان چندین بار پایتختی راتجربه کرده و در شکل یابی سبکهای بی بدیل معماری و شهر سازی و نیز دو مکتب مشهور نگارگرینقش آفرین باشند. بدون تردید قابلیتهایی که موجد رشد و شکوفایی شیوه آذری در تبریز بودهاند،زمینه ساز جلب نگارگران نامور هرات و ایجاد مکتب نگارگری تبریز نیز گشته اند. جذابیتی که توجهصوفیان اردبیل را نیز به خود معطوف داشت و با پایتختی مجدد، خلق آثاری کم نظیری را سبب گردید.قابلیتهای محیطی و سبقه فرهنگی اصفهان نیز موجب آن بود تا، مدتی پس از دوران پر التهابپایتختی سلجوقیان، مجددا به پایتختی بر گزیده شود و به الگویی کم نظیر در شهرسازی جهان هم عصرخویش تبدیل گردد. به یقین میتوان ظهور و رشد مکتب نگارگری اصفهان را نیز به قابلیتهایتاریخی و فرهنگی این شهر مرتبط دانست.اینک، پرسشها و فرضیات متعددی در زمینه میزان اثر گذاری تحولات سیاسی بر تکوین شیوه هایمعماری و شکل یابی الگو های شهرسازی در شهرها و ادوار مذکور قابلیت طرح می یابد. پژوهشحاضر بر آن است تا با استناد به منابع مکتوب و شواهد باستانشناسانه به پرسشهایی از این دست پاسخ گوید و با بررسی شرایط و اندیشه حاکم بر توسعه شهرهای ایران از ایلخانان تا صفویان به مقایسه شیوههای معماری و مکاتب هنری تبریز و اصفهان پرداخته و اصولی که سبب پایداری فرهنگی دو شهرموصوف گردیده اند را احصاء نماید.

سبک آذری، مکتب اصفهان، شهرهای ایلخانی، شهرسازی صفوی