الهام امینی - دکترای شهرسازی و مدیر گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس
مریم برومند - کارشناسارشد شهرسازی، عضو باشگاه پژوهشگران واحد تهران مرکزی

وقوع زلزله اگرچه یک پدیده طبیعی است اما میتواند در صورت عدم رعایت اصول شهرسازی منجر به بروز یک فاجعه در شهرها گردد. این مساله به خودی خود مهم بوده اما زمانی که رخداد آن در مورد شهری با اهمیت سیاسی مانند تهران مطرح میگردد، میباید حساسیت ویژهای را قائل شد. تهران پایتخت ایران نقطه تمرکز مراودات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با جمعیت میلیونی خود در مجاورت گسلهای عمدهای استقرار یافته و بنابر مستندات علمی و تاریخی وقوع زلزله با شدت زیاد در آن بسیار محتمل است. موقعیت خاص این شهر چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ جغرافیایی موجب شده که برنامهریزی کاهش آسیبهای ناشی از زلزله با تمرکز بر سنجش آسیبپذیری محدودههای شهری در تهران اهمیت خاصی یابد. مقاله حاضر کوشیده است مروری باشد بر این اقدامات. بر اساس نتایج به دست آمده مهمترین برنامههای صورت گرفته در این راستا تهیه مدلهای آسیبپذیری شهر تهران، پهنهبندی لرزهای شهر تهران (جایکا)، بررسی میزان سازگاری زمین با کاربری واقع بر آن و حوزه بندی انسداد راهها بوده که هریک شاخص- های خاصی را جهت سنجش آسیبپذیری شهر به کار گرفتهاند. برنامهریزی بر اساس این مدلها میتواند راهکاری مناسب جلوگیری از وقوع یک فاجعه ملی در ایران باشد.

زلزله، برنامهریزی شهری، تهران، سنجشآسیبپذیری، مدل