طیبه سوری - دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهراء تهران
سید توفیق حسینی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهراء تهران

پس از اصلاحات عمیق ایران در ساختارهای سیاسی و اقتصادی در دوران پادشاهی خسروانوشیروان، زمینه نفوذ قدرت خارجی ایران در مناطق همجوار مرزی نیز دچار دگرگونی و تحول شد، در حقیقت، در این دوران در اندیشه سیاسی روابط بینالمللی ایران مفهوم مناطق مورد نفوذ جایگزین مفهوم مرزهای سیاسی سنتی پیشین شد. در این دکترین جدید، خسرو انوشروان و ارتشسالاران ساسانی اندیشه دفاع و هجوم به شیوه گذشته در حیطه مرزهای همجوار را دچار تحول کردند و برآن شدند تا میدان نبرد با امپراتوری روم را به حوزه مناطق قابل نفوذ در اقصی امپراتوری روم انتقال دهند. از جمله این مناطق، یمن به عنوان حوزه نفوذ ایران برای تسلط بر مسیر استراتژیک تجاری و سیاسی دریای سرخ و همچنین منطقه گرجستان در قفقاز برای تسلط بر حوزه اقتصادی دریای سیاه و تجارت آسیای مرکزی بود. در واقع این تغییر راهبردی برای تسلط بر شاهرگ های اقتصادی روم بود. در این دکترین جدید ساسانیان با قطع ارتباط تجاری امپراتوری روم با شرق دور به عنوان اصلی ترین مقصد تجاری این امپراتوری موجب اختلال در مسیر تجارت شرق شدند. باید اذعان کرد نتایج این نفوذ سیاسی،اقتصادی را در این مناطق میتوان از جمله دلایل پیروزهای بعدی ایرانیان در سوریه در دوران انوشروان و نیز شکست های فاجعه بار نظامی رومیان در فلسطین و مصر، آسیای صغیر در دوران خسرو پرویز دوم دانست. بر این مبنا، واکاوی در چگونگی، اهداف و نتایج نفوذ و حضور سیاسی، نظامی ایران ساسانی در منطقه گرجستان می تواند ابعاد مهمی از تاریخ پر ابهام ساسانیان را در این مناطق را روشن سازد. از این رو مسئله اصلی این پژوهش بررسی ابعاد و پیامدهای حضور سیاسی و نظامی ساسانیان در گرجستان است.

ایران، گرجستان، ساسانیان، مناسبات سیاسی – اقتصادی