فاطمه مسکینی ویشکایی - university of Zanjan
محمدحسین محمدی - university of Zanjan
محمدرضا نیشابوری - university of Tabriz
فرید شکاری - university of Zanjan

این پژوهش به صورت کشت گلدانی گندم و کلزا تحت شرایط رطوبتی نزدیک به اشباع تا رطوبت معادل ظرفیت زراعی (هفت تیمار مکش ماتریک خاک شامل ۲۰، ۴۰، ۶۰، ۸۰، ۱۱۰، ۳۰۰ و ۵۰۰ سانتیمتر) با سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه ای در دو سال متوالی انجام شد. در خاک لوم شنی با کاهش رطوبت خاک از حالت اشباع تا cm۳cm-۳ ۲۲/۰ (مکش ماتریک خاک cm ۱۱۰) و cm۳cm-۳ ۲۴/۰ (مکش ماتریک خاک cm ۸۰) به ترتیب شدت تنفس ریشه گندم و کلزا نیز افزایش یافت. محدوده رطوبتی دارای حداکثر شدت تنفس ریشه در خاک لوم شنی در گندم ( cm۳cm-۳ ۲۹/۰-۲۲/۰، مکش ماتریک cm ۱۱۰-۴۰) نسبت به کلزا (cm۳cm-۳ ۲۶/۰-۲۴/۰، مکش ماتریک خاک cm ۸۰-۶۰) گسترده تر بود. همچنین در خاک لوم شنی، حداکثر شدت تنفس ریشه گندم (mol m-۲ s-۱ ۸۱/۹) نسبت به کلزا (mol m-۲ s-۱ ۶۲/۷) بیشتر بود. در حالیکه در خاک لوم رسی، حداکثر شدت تنفس ریشه گندم و کلزا تقریبا برابر بوده (mol m-۲ s-۱ ۱۰ ) و در یک رطوبت مشخص (cm۳cm-۳ ۴۲/۰) اتفاق می افتد. همچنین تخلخل تهویه ای نظیر با رطوبتی که حداکثر شدت تنفس ریشه را موجب می شود، در خاک لوم شنی برای گندم و کلزا به ترتیب ۱۳ و ۱۶ درصد و در خاک لوم رسی برای هردو گیاه ۱۷ درصد به دست آمد. نتایج نشان داد که در بین ویژگی های مورفولوژیکی متعدد ریشه، حجم ریشه مهمترین ویژگی کنترل کننده شدت تنفس ریشه گیاهان است. .

air-filled porosity, root respiration rate, root morphological properties, تخلخل تهویه ای, شدت تنفس ریشه, ویژگی های موفولوژیک ریشه