ابوالقاسم عباسی کجانی - پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی منطقه مرکزی کشور، اصفهان، ایران
محمدرضا مفید - گروه بیوشیمی، دانشکده داروسازی و مرکز تحقیقات علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان، اصفهان، ایران
محمود اطرشی - پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی منطقه مرکزی کشور، اصفهان، ایران

تاکسول یکی از مهم ترین داروهای ضد سرطان حال حاضر جهان است که از جنس سرخدار (Taxus sp.) به دست می آید. امروزه کشت سلولی از مهم ترین روش های تولید تاکسول در دنیا محسوب می شود. در این رابطه، تعیین ترکیب بهینه محیط کشت برای دستیابی به بیشینه رشد سلول ها و تولید محصول از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی و تعیین بهترین محیط کشت پایه برای تولید تاکسول از کشت سلولی سرخدار اجرا شد. بدین منظور از چهار محیط کشت پایه شامل WPM، B۵، MS و SH که همگی حاوی ترکیب هورمونی یکسان شامل ۲ میلی گرم در لیتر NAA، ۲/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲/۰ میلی گرم در لیتر کاینتین (Kinetin) هستند، استفاده شد و میزان تاکسول تولیدی در طول یک دوره ۲۱ روزه، با استفاده از دستگاه HPLC بررسی گردید. از نظر میزان کل تاکسول تولیدی، اختلاف بارزی بین محیط های مختلف مشاهده شد و بیشترین مقدار این ترکیب از محیط پایه WPM به میزان ۵۸/۱۶ میلی گرم در لیتر به دست آمد. پس از آن، محیط های MS، B۵ و SH به ترتیب با میزان تولید ۶۶/۸، ۴۲/۶ و ۸۲/۵ میلی گرم در لیتر قرار داشتند. از نظر میزان تاکسول ترشح شده به محیط کشت نیز تفاوت معنی داری بین محیط های مختلف مشاهده شد و محیط های WPM، B۵، SH و MS به ترتیب ۶۸/۷، ۲۸/۴، ۵۹/۳ و ۳۱/۳ میلی گرم در لیتر تاکسول تولیدی را به محیط کشت ترشح کردند که این میزان به ترتیب ۴۶، ۶۷، ۶۲ و ۳۸ درصد از کل تاکسول تولیدی را شامل می شود. با توجه به نتایج حاصل می توان نتیجه گیری کرد که نوع محیط کشت پایه، نه تنها بر میزان تولید این متابولیت موثر است، بلکه بر میزان ترشح آن از سلول ها نیز تاثیر درخور توجهی دارد.

تاکسول, سرخدار (Taxus sp.), کشت سلولی, محیط کشت پایه