محسن آرمین - عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

مقصود قرآن از اختلاف در کتاب یا اختلاف پس از آمدن دانش چیست؟ اختلاف کنندگان چه کسانی هستند؟ آیا همگی بر باطل اند یا برخی برحق اند؟ آیا مومنان و پیروان پیامبران در زمره این اختلاف کنندگان و یکی از طرف های اختلاف به شمار می روند یا خیر؟ اگر همگی اختلاف کنندگان بر باطل اند، داوری میان اختلاف کنندگان «لقضی بینهم» به چه معناست؟ و اگر همگی بر باطل نیستند، چرا قرآن اختلاف کنندگان را جملگی بر ستیز و گمراهی عمیق معرفی کرده و می فرماید: ﴿ان الذین اختلفوا فی الکتاب لفی شقاق بعید﴾، این اختلاف چه زمانی رخ داده یا رخ می دهد؟ آیا این اختلاف پس از ابلاغ پیام و انجام رسالت پیامبران و در میان پیروان ایشان رخ داده است؟ در این صورت چرا همه اختلاف کنندگان مذمت شده و طرف داران حق، استتثنا نشده اند؟ آیا مقصود از اختلاف کنندگان منکران انبیا هستند؟ در این صورت مقصود از اختلاف آنان درباره تعالیم انبیا چیست؟ و چرا آنان نه به خاطر انکار بلکه به خاطر اختلاف تهدید به عذاب الاهی شده اند؟ این ابهامات تامل در معنای واژه «اختلاف» در آیات قرآن را ضرورت می بخشد. در این نوشتار قصد داریم نشان دهیم اختلاف مورد مذمت قرآن اختلاف به معنایی نیست که ما امروزه به کار می بریم.

ختلاف, آیات اختلاف, یحکم بینهم, یفصل بینهم, اختلاف اهل کتاب, اختلاف مشرکان