مرتضی خلعت بری جعفری - استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
مسلم غنی - دانشجوی کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

توالی خروجی رخنمون یافته درخاور روستای قز واقع در شمال باختری سبزوار، دربردارنده تنوعی است که می توان آن را به سه بخش اصلی تقسیم کرد. بخش زیرین با فراوانی برش­ و توف هیالوکلاستیک، بخش میانی با گدازه­ آفیریک حفره­دار و بخش بالایی با تناوبی از روانه صفحه­ای و سنگ­های آتشفشانی- رسوبی همراه است. میان لایه­های سنگ آهک پلاژیک دربردارنده ریززیاهای با سن کرتاسه بالایی (مائستریشتین- مائستریشتین بالایی) است. فراوانی برش هیالوکلاستیک، روانه صفحه­ای و گدازه حفره- بادامک­دار نسبت به گدازه فیریک، گویای تشکیل این توالی در یک آهنگ بازشدگی تند است. سری فراافیولیتی رخنمون یافته در محدوده روستای افچنگ، شامل تناوبی از سنگ­های توربیدایتی و آتشفشانی- رسوبی همراه با جریان گدازه­،گدازه آفیریک و فیریک و میان لایه­های چرت- رایولاریت و سنگ آهک پلاژیک است. بررسی دیرینه شناسی این سنگ­ها نیز سن کرتاسه بالایی را به­دست داده که این ایده را تقویت می­کند که سری فراافیولیتی به صورت گودالی همزمان در مجاورت پوسته اقیانوسی سبزوار شکل گرفته است. بر پایه نتایج تجزیه های شیمیایی، روانه صفحه ای بخش زیرین و گدازه بالشی بخش میانی از توالی خروجی، ویژگی های OIB را نشان می­دهند در حالی که گدازه­های آتشفشانی بخش بالایی از توالی خروجی و گدازه­های فیریک، آفیریک و جریانی سری فراافیولیتی تهی شدگی آشکار از Nb و تهی شدگی ناچیز ازZr  دارند که قابل مقایسه با فعالیت آتشفشانی مناطق فرورانش هستند. بررسی نمودارهای زمین ساختی- ماگمایی تمایل  OIBو کمانی نمونه­ها را تایید می­کند و به نظر می­رسد که منشا ماگمای مادر بخش­های زیرین و میانی از توالی خروجی متاثر از برجستگی­های (پلوم های) برخاسته از گوشته بوده است. منبع ماگمای مادر بخش بالایی توالی خروجی و گدازه­های سری فراافیولیتی نیز تهی شده بوده که در اثر تاثیر ترکیبات برخاسته از صفحه فرورونده (سیال ها- مذاب)، غنی شدگی­های متفاوتی را تحمل کرده­اند. ­جایگاه زمین ساختی- ماگمایی توالی خروجی و سری فراافیولیتی با سناریوی فرورانش عمومی پوسته اقیانوسی حاشیه صفحه عربی به زیر خرده قاره ایران مرکزی طی کرتاسه بالایی و در یک حوضه متمایل به پشت کمان قابل توجیه است.  

فراافیولیت, توالی خروجی, گدازه بالشی, روانه صفحه ای, فرافرورانش (سوپرا- سابداکشن)