علی حاجی نژاد - عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
احد بدلی - دانشجوی کارشناسی ارشد
واحد آقایی - دانشجوی کارشناسی ارشد

    آسیب پذیری ناشی از زلزله یکی از مهم ترین چالش های پیش روی شهرهای بزرگ در ایران است. وقتی شهرها علاوه بر فرسودگی، مناطق حاشیه نشین و اسکان غیررسمی دارند، حساسیت این موضوع دو چندان می­گردد. در این میان، شهر تبریز یکی از شهرهای پرجمعیت ایران می­باشد که به لحاظ خطر زلزله در وضعیت آسیب­پذیری بالا می­باشد.این شهر مانند سایر شهرهای بزرگ ایران دارای سکونت گاه های غیررسمی می­باشد که در کنار گسل فعال استقرار یافته­اند؛ این مناطق به لحاظ ساخت­و­ساز و برنامه­ریزی شهری (برنامه­ریزی کاربری اراضی) در وضعیت نامناسبی قرار دارند و در صورت وقوع زلزله می­تواند فاجعه انسانی با توجه به تراکم بالای جمعیتی و سایر پارامترهای موثر در افزایش آسیب­پذیری ناشی از زلزله  در این محدوده اتفاق بیفتد. این مقاله به بررسی مناطق یک و پنج شهر تبریز که در بین مناطق دارای سکونت گاه های غیررسمی شهر تبریز می­باشند، از لحاظ آسیب­پذیری ناشی از زلزله با در نظر گرفتن ماهیت زلزله و بررسی آن در ارتباط با چهار عامل تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه و نوع مصالح می­پردازد و جهت ارزیابی رابطه بین میزان آسیب­پذیری زلزله و عوامل موثر بر آسیب­پذیری، از سیستم اطلاعات جغرافیایی GISو مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP)و برای برآورد تراکم از برآورد تراکم کرنل (KDE) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که مناطق یک و پنج شهر تبریز با توجه به تمرکز بالای جمعیت، کیفیت ابنیه پایین، عمر ساختمان ها و استفاده از مصالح غیرمقاوم در برابر زلزله از یک طرف و نزدیکی به گسل و بافت حاشیه­نشین از طرف دیگر،  در صورت وقوع زلزله می­تواند خسارات جبران­ناپذیری را متحمل گردد.

آسیب پذیری, سکونت گاه های غیررسمی, زلزله, شهر تبریز, سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS, فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)