رسول محمدجعفری - استادیار دانشگاه شاهد

در جوامع حدیثی فریقین روایاتی درباره سیره پیامبر(ص) نقل شده­ است که بر اساس آن­ها رسول خدا بر شخصی ضربه­ای(طبق پاره­ای نقل­ها سهوی و طبق پاره­ای دیگر عمدی) فرود آورده است و از فرد مضروب می­خواهد تا ببخشاید یا قصاص کند. این روایات در بعضی ابواب فقهی شیعه مستند برخی دانشیان بوده­اند. این در حالی است که استناد به آن­ها می­باید مسبوق به ارزیابی سندی و محتوایی باشند؛ لذا این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که اعتبار سنجی روایات ضربه پیامبر(ص) و درخواست قصاص چگونه است؟ طبق یافته­های پژوهش، این روایات از نظر سند و محتوا در معرض نقد هستند. از شش روایت نقل شده تنها یک روایت سند صحیح دارد و اسناد باقی روایات مخدوش بوده و ضعیف هستند. به محتوای شش روایت دو دسته، نقدهای مشترک و اختصاصی وارد است. نقدهای مشترک عبارتند از: ۱- اضطراب در روایات؛ ۲- تعارض با عصمت پیامبر(ص)؛ ۳- تعارض با این قاعده فقهی که ضربه­ بدون جرح قصاص ندارد. نقدهای اختصاصی به روایات اول و دوم تعلق گرفته است. محتوای دو روایت نخست، اولا با این قاعده فقهی فریقین تعارض داشتند که شرط قصاص عامدانه بودن جرح است؛ ثانیا دست­کم با سنت قطعی تعارض داشتند. روایات سوم تا ششم با آیات و روایاتی که از سیره اخلاقی پیامبر(ص) چون حسن خلق، مهربانی و دلسوزی، عفو و گذشت، فروتنی و تواضع در تعامل و معاشرت با مردمان سخن گفته­اند، در تعارضند.

سیره پیامبر اکرم(ص), روایات درخواست قصاص, نقد سندی, نقد عقلی, نقد قرآنی, نقد فقهی, نقد تاریخی