علیرضا بلند اقبال - دکتری رشته فرهنگ و زبان های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی

در این مقاله دو اصطلاح فنی در متن پهلوی گزیده های زادسپرم بررسی می شود. ابتدا قرائت رایج واژه ائفقثجظ (فصل ۳۴: بند ۲۸) به صورتnisārīk/nisārīg  نقد و بررسی شده است که، نخستین بار، آن را زنر (۱۹۵۵: ۳۴۵) با این خوانش به معنی «آغازین» ارائه کرد و سپس ژینیو و تفضلی (۱۹۹۳: ۱۲۰) نیز آن را پذیرفتند.nisārīg  واژه ای تک بسامد (منفرد) در زبان پهلوی است که با اصلاحی ناچیز می توان آن را به صورت اخقثجظ (wahārīg: بهاری) تصحیح و به همراه واژه paymānīg به صورت اندازه میانگین/ اعتدالی بهاری ترجمه کرد. سپس، در جست و جوی تفسیری قانع کننده از مفهوم عبارت “se kanārag ī gēhān” (فصل ۳۴: بند ۲۵)، این عبارت با عبارات مشابه موجود در مدارک باستانی نجومی و کیهان شناسی به زبان های اکدی (متن های موسوم به اسطرلاب ها و الواح میخی مل آپین)، سنسکریت (براهمنه ها) و لاتین (خطابه در باب خورشید توانا از یولیانوس، امپراتور مهرپرست روم)، مقایسه و عبارت یادشده به عنوان اصطلاحی فنی معرفی شده است که به الگوی مشهور «تقسیم بندی سه بخشی آسمان (به نواحی جنوبی، میانی و شمالی)» در کیهان شناسی مشرق زمین باستان اشاره دارد.

گزیده های زادسپرم, فارسی میانه, الواح مل آپین, اسطرلاب های آشوری, براهمنه ها, کیهان شناسی, ستاره شناسی