رضا عریانی نژاد - گروه معماری، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
امید دژدار - گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
محمد مهدی سروش - گروه معماری،واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

در مساجد بازمانده از دوره صفویه در شهر اصفهان،  اصول معماری به چشم می­خورد که به عنوان زیرساخت تصمیم گیری طراحان این دوره در طراحی نقوش و تزیینات بوده است. بخشی از این تزئینات ارتباط مستقیمی با مفاهیم شیعی دارد لذا بررسی آن می­توان سهمی در شناخت ماهیت معماری این دوره داشته باشد. روش این پژوهش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد کمی و کیفی است. ترکیبی از نوع لانه به لانه کیفی در کمی است که در مرحله کیفی از دو تکنیک مجزا برای شناخت و ارتباط­دهی استفاده می شود که شامل دلفی و کدگزاری است. در بخش کمی با آزمون های آماری استنباطی است. کاربران فضای در این مساجد می­باشند که به علت عدم داشتن اطلاعات دقیق با استفاده از جدول مورگان محاسبه شده که تعداد ۳۸۴ نفر برای انتخاب بیشترین تعداد برگزیده می شود. نتایج مصاحبه با  آن متخصصین با نرم افزار ATLASTI مورد تحلیل قرار گرفت و در بخش کمی با آزمون های آماری استنباطی و با استفاده از نرم افزار SPSS سهم عاملی هر یک از نشانه ها مورد بررسی قرار گرفت. یافته­های تحقیق نشان می­دهد بیشترین سهم عاملی مربوط به شکل­دهی به فضاهای بزرگ و کوچک که شامل محراب، حوض خانه، شبستان، صحن مسجد، گنبد می­شوند، با مقدار (۰۰۰/۱) است و کمترین سهم عاملی مربوط به مصالح معماری با مقدار (۵۲۳/۰) است. آرایش فضاها در مساجد در دوره صفوی به­خصوص مساجد شیخ لطف الله و امام، موجب شده که انگاره­ای فضایی آرام و زیبا شکل گیرد و ترکیبی پرمایه و شگفت­انگیز ابداع شود.اهداف پژوهش:بررسی و تحلیل انواع نشانه های شیعی در مسجد شیخ لطف­الله و امام اصفهان.بررسی نقش نشانه­های شیعی بر طیف های گوناگون حس مکان در مسجد شیخ لطف­الله و امام اصفهان.سوالات پژوهش:نشانه­های شیعی در در مسجد شیخ لطف­الله و امام اصفهان کدام­اند؟کدام یک از نمادهای شیعی در هر یک از مراتب حس مکانی دارای تاثیر بیشتری می باشند؟

نشانه های شیعی, مراتب حس مکان, اماکن مقدس دوران صفویان, مسجد امام, مسجد شیخ لطف الله